Een door Amerikanen bemand NAVO-konvooi met communicatie-apparatuur is per trein onderweg naar Kosovo, alwaar de Serven flink aan het huishouden zijn. In het Roemeense plaatsje Capalnita wordt het zaakje echter geparkeerd omdat stationschef Doiaru (een voortreffelijke rol van Razvan Vasilescu) eerst de papieren wil zien. 
Omdat de Roemeense bureaucratie is wat we ervan kunnen verwachten, en orale en schriftelijke communicatie voorbeeldig langs elkaar heen gaan, ontstaat in de impasse een ontmoeting tussen de soldaten en de plaatselijke bevolking. Commandant Jones ziet het met lede ogen aan en ontdekt gaandeweg dat Doiaru meer dan goede contacten heeft met de burgemeester en de politie. Hij heeft het dorp stevig in zijn greep en heeft inmiddels zijn oog laten vallen op de plaatselijke fabriek.
2007 is ontegenzeggelijk het jaar van de Roemeense cinema. Zo’n achttien jaar na de val van Ceausescu is dit land in staat het geld, de durf en het talent te bundelen voor de productie van films die op originele wijze inzicht proberen te bieden in de Roemeense geschiedenis en identiteit en die tegelijkertijd die Roemeense cinema van een identiteit voorzien. Het laat zich moeilijk voorspellen wat het einde van een dictatorschap betekent voor de kunst. Daar waar de Spaanse kunst-elite, La movida, destijds besloot zich eens lekker uit te leven, lijkt de Roemeense elite te kiezen voor confrontatie. California dreamin’ deelt met het tevens dit jaar uitgekomen 12:08 East of Bucharest de zelf-kwellende zwarte humor, en deelt met het tevens dit jaar uitgekomen 4 months, 3 weeks, 2 days het trieste gevoel dat het land geleefd wordt.
De Roemenen worden niet gespaard. Bij de eerste de beste gelegenheid – hier: de komst van een handvol Amerikanen – ontpoppen ze zich tot onverbeterlijke opportunisten. De meiden trekken hun verleidelijkste kleren aan en de burgemeester organiseert een feest ter ere van het 100-jarige bestaan van het dorp. Dat dit feest onlangs al gevierd is doet niet ter zake, hier valt wellicht een slaatje uit te slaan. Toch zit er een duidelijke grens aan de zelfkwelling. Nemescu biedt als tegenwicht het meest eenvoudige dat je kunt verzinnen: het leven in een notendop, gegoten in twee uur lang vermaak. Voor de hand liggend, maar effectief. De pogingen waarmee het dorp probeert de gunsten van de Amerikanen te winnen zijn aandoenlijk (zelfs de Elvis look-a-like ontbreekt niet), getuigen van wereldvreemdheid maar niet van gebrek aan levensvreugde. Even zo vertederend werkt de standvastigheid van de stationschef, zodat het regelrecht jammer is dat Nemescu meent een historische achtergrond te moeten schetsen voor Doiarus haat jegens de Amerikanen.
Vermakelijk als de film is, California dreamin’ is tevens loodzwaar. Nemescu stelt zich niet tevreden met het bieden van een zwarte komedie over bureaucratie, met de nodige zelfreflectie en daar doorheen verweven een liefdesverhaal. Het aantal thema’s en verhaallijnen neemt gaandeweg drastisch toe (de regisseur stierf tijdens het proces van editen). Een belangrijk thema is communicatie, waarbij het lokale (Capalnita) tegenover het mondiale (NAVO) geplaatst wordt. De Amerikanen en Roemenen spreken een andere taal, letterlijk en figuurlijk. Het feit dat een Amerikaanse soldaat en de dochter van Doiaru, het liefdespaar in de film, geen woord met elkaar kunnen wisselen en tevens de beste tijd hebben is geen toeval. Het feit dat de Amerikanen communicatie-apparatuur vervoeren is een ironisch motief.
Maar alsof dat allemaal nog niet genoeg is probeert California dreamin’ in het laatste deel ook nog iets te zeggen over internationale politieke verhoudingen, en hier bezwijkt de film onder zijn ambities. (Het is moeilijk dit uit te leggen zonder spoilers – dus sla de rest gerust over). We krijgen door de film heen flashbacks naar de Tweede Wereldoorlog die ons vertellen dat de Amerikanen laat waren met het bevrijden van Roemenië. En toen ze kwamen, wierpen ze bommen af. We zien de kleine Doiaru gezeten naast een afgeworpen bom die niet ontploft. Doiaru, die zegt al sinds de Tweede Wereldoorlog te wachten op de komst van de Amerikanen, veroordeelt anno 1999 de interventiepolitiek van Clinton: een tegenstrijdigheid, waarschijnlijk ingegeven door opportunisme. De film lijkt zich echter aan de zijde van Doiaru te scharen: Captain Jones weet de plaatselijke bevolking te bewegen te rebelleren tegen Doiaru (getuigend van een overigens nogal plotselinge affiniteit met een dorp dat hij vooralsnog vooral probeerde te verlaten) en belooft steun. Maar zo gauw de strijd tegen Doiaru losbarst, vertrekt de trein met Amerikanen. Aansteken dus, en vervolgens hard weglopen. De bom ontploft alsnog.
Prima, maar na zo’n statement verwacht ik als kijker ook een positieve stellingname die het statement minder gratuite maakt: wat dan wel? Even verderop, in wat nog over is van het buurland, vinden massaslachtingen plaats. Geen standbeeld voor Karremans, okay, maar een carte blanche voor Mladic? Voor deze issue loopt de regisseur uiteindelijk net zo hard weg als de Amerikanen voor het vuur. Goed, er is een protestmarsje tegen Doiaru dat wat zelfreinigend vermogen van de dorpelingen c.q. Roemenen suggereert, maar de mars wordt opgebroken zo gauw het dorpsfeest bereikt wordt en eten en drank gratis zijn. Roemenië als slachtoffer van de goede bedoelingen van de internationale gemeenschap: dat is wat er uiteindelijk overblijft, en dat is wat dunnetjes na de scherp in beeld gebrachte aftocht van de Amerikanen.
California dreamin’ is een interessante film die vol zit met ideeën. Te vol, want de poging om de kleine ontmoeting tussen twee culturen uit te vergroten tot geo-politieke proporties doet de film kantelen. Dat is jammer, want de film had al meer dan genoeg te bieden.
door olafk