Eerst was er het festival, ZXZW. Daarna was er het organisatiemodel, dat op straat werd gegooid: iedereen mag zich met mengen in de besluitvorming van het festival en heeft inzage in hoe het festival wordt georganiseerd. Deze actie genereerde de nodige persaandacht. Een marketingstunt, of zit er meer achter? Programmeur Joost Heijthuijsen over openheid in de culturele sector, overaanbod aan concerten en het einde van de platenindustrie.’ De nadruk ligt weer bij de bezoeker, bij de fan, de basics van muziek’.
Waarom hebben jullie besloten jullie organisatiemodel te delen met anderen?
Heijthuijsen: “Het stoorde ons dat culturele organisaties zo gesloten zijn. Terwijl ze vaak gefinancierd worden uit publieke middelen. Iedereen doet geheimzinnig over beleidsplannen, marketingplannen , subsidieaanvragen en andere plichtsmatige bureaucratische exercities.
Tegelijkertijd kreeg ZXZW, als jonge club, vanuit verschillende kanten kritiek op haar artistieke beleid. Black Metal en utopische free jazz hebben niets met elkaar te maken, behalve de autonome instelling van de artiesten. We willen die kritiek serieus nemen en tegelijkertijd de kritiek omvormen naar iets positiefs, naar iets waar je van kunt leren. Maar vooral wilden we open zijn, omdat die houding erg past in de DIY scene waar we vandaan komen. Voor ons is het heel normaal dat je elkaar stimuleert.”
Jullie actie heeft geleid tot nieuwsgierige reacties. Waar zijn mensen het meest benieuwd naar? Wat kunnen anderen van jullie model leren?
Heijthuijsen: “Onze openheid is nieuw binnen de gesloten culturele sector. Niemand weet precies wat het is, maar het werkt. Ook gezien onze bezoekersaantallen en persaandacht. Daarom zijn veel mensen denk ik nieuwsgierig.”
Hoe zijn de reacties tot nu toe geweest op jullie festivalaanpak en het besluit om je organisatiemodel te delen?
Heijthuijsen: “Erg goed. Het viel me wel op dat de reacties uit de cultuursector heel defensief zijn. Binnen de zaken- en marketingwereld wordt het project veel meer opgepakt. Dat betekent dat we als culturele organisatie opeens op Dutchcowboys en in Management Team staan. Das wel tof. Het gaat er dan over wat bij voorbeeld een staalfabriek aan ons Social Festival Model kan hebben kan hebben. Kunst is altijd een plek geweest van innovatie. Die innovaties worden binnen de zakenwereld heel serieus gevolgd. Andersom is vaak minder het geval.”
Afgezien van jullie eigen initiatief, zie je innovatie in de muziekindustrie in het algemeen? Waar liggen kansen volgens jou?
Heijthuijsen: “Op conferenties als Eurosonic ligt de nadruk nog steeds op de platenindustrie. Dat is een hele defensieve sector die over een paar jaar niet meer zal bestaan. Waarom zou je naar de platenwinkel fietsen, een cd bestellen, twee weken wachten en hem dan ophalen en betalen als je ook binnen 3 minuten dat ding gratis via Rapidshare kunt binnentrekken?
Volgens mij ligt de nadruk weer bij de bezoeker, bij de fan, de basics van muziek. Als je iets tof vindt dan kun je een blog beginnen, muziek downloaden, heel veel energie aan de scene geven. Jouw favoriete artiest promoten, zodat er mensen naar zijn optredens komen kijken.”
Hoe onderscheid je een festival als ZXZW in een markt waarin al veel festivals zijn en club-optredens, zoals in Nederland?
Heijthuijsen: “Nederland kent een overaanbod: elk dorp heeft zijn eigen festival of concertzaal. Hier vindt veel doorsnee aanbod plaats, gericht op een zo groot mogelijk publiek. Er zijn weinig plekken voor artistieke ontwikkelingen. Je hebt een paar plekken als Worm, OCCII, TAC en Acu, festivals als State X en initiatieven als SUBBACULTCHA. Traditionele kunstenfestivals zijn vastgelopen in de avantgarde van de babyboomgeneratie en popfestivals denken meestal in publieksaantallen. Dus er liggen genoeg kansen. “
ZXZW heeft zich bewezen als het gaat om bezoekersaantallen en een opvallende programmering. De vraag is hoe je dit succes op termijn volhoudt: er zijn genoeg festivals en initiatieven die even snel weer verdwenen als dat ze er waren.
Heijthuijsen: “Die duurzaamheid moeten we eerst nog bewijzen. ZXZW gaat pas het vijfde jaar in. Het is heel moeilijk om dit soort initiatieven vol te blijven houden. Dat hebben de festivals voor ons, die nu niet meer bestaan, bewezen.
Je moet het vertrouwen blijven houden van de bezoekers en de afhankelijkheid van subsidies blijft moeilijk. Het belangrijkste is dat we ons willen blijven vernieuwen, ook qua programma. We kiezen er echter voor om elk jaar nieuwe artiesten te programmeren, dus om niet in herhaling te vallen. We willen niet vervallen in de gebruikelijke keuzes. Daarnaast hebben we het voordeel van de schaal. Met deze grootte heeft een festival automatisch impact.”
Wat hebben jullie je als doel gesteld na de beslissing jullie ervaringen met anderen te delen, in termen van uitnodigingen om presentaties te houden etc.? Dit kost jullie tenslotte ook tijd en moeite en waarschijnlijk geld.
Heijthuijsen: “We hebben ons hierover geen doel gesteld. De teksten zijn via een creative commons 2.5 licentie geschreven, dus iedereen mag die gebruiken. Dit project kost ons inderdaad veel pijn en moeite, maar als presentaties ons energie opleveren dan doen we het gewoon.”
Zie voor meer informatie www.zxzw.wetpaint.com en www.zxzwblog.com
Door Eric van Rees