[2cd/2cd+dvd/2lp, Young God/Konkurrent]
De Amerikaanse band de Swans, rond de grillige zanger/gitarist Michael Gira, wordt geboren uit de no wave scene van New York. Van 1982 tot 1997 weten ze met enige regelmaat essentiële releases te produceren, die toonaangevend en baanbrekend zijn. In het begin wordt het geluid gekenmerkt door loodzwaar baswerk en bulderzang en is het een haast puur fysieke aangelegenheid. Mede door de komst van zangeres Jarboe, begint het geluid steeds beter doorwaadbaar te worden en songstructuren te krijgen, met kantelpunt het prachtige Children Of God. Toch blijft het een fysieke aangelegenheid, waarbij de thema’s over God, zelfmoord, dood, de consumerende maatschappij en verdriet gehandhaafd blijven tot hun einde in 1997. No wave, industrial, post-punk, singer-songwritersmuziek, avant-garde, gothic en noiserock passeren allemaal de revue, net als in het zijproject (World Of) Skin van Gira en Jarboe. Dan lijkt de mooie zwaan gestorven; the end of an era. Gira en Jarboe gaan uiteen en komen daarna solo in diverse nieuwe (solo)projecten. Gira komt met verwante bands als Body Lovers en The Angels Of Light en start eveneens zijn kwaliteitslabel Young God, waarop naast releases van anderen ook heruitgaven en stuiptrekkingen van de Swans verschijnen. Op een gegeven moment, tijdens een optreden van The Angels Of Light, komt Gira tot de conclusie dat bepaalde denkbeelden en heftige muzikale ideeën eigenlijk alleen bij de Swans onder te brengen zijn. De grote verrassing komt dan in 2010 als de inmiddels gesloten deur van de voormalige groep weer opengaat en er het nieuwe Swans album My Father Will Guide Me Up A Rope To The Sky verschijnt. Hierop wordt hij begeleid door gitarist Norman Westberg (Swans lid van het eerste uur!), gitarist Christoph Hahn (latere Swans, The Angels Of Light), drummer Phil Puleo (Cop Shoot Cop, latere Swans, The Angels Of Light), bassist Chris Pravdica (Flux Information Sciences) en drummer, toetsenist Thor Harris (Shearwater, The Angels Of Light). Daarnaast zijn er nog gasten als Gira’s 3 jaar oude dochter, Bill Rieflin (Ministry, Swans, R.E.M.), Devendra Banhart, Grasshopper (Mercury Rev) en nog veel meer anderen op strijkers, trompet en allerhande instrumenten. Het wordt geen slappe reünie, maar een meer dan indrukwekkende doorstart van wat er 13 jaar terug is blijven liggen. De muziek is hard, confronterend en grijpt deel terug op het oudere werk van de Swans, waarbij de stem van Gira nog steeds loodzwaar is klinkt als een zwartgeblakerde scheepshoorn. De zwanenzang van een als zwaan vermomde feniks, telkens terugkerend en hersteld in het oude doch verbeterde gedaante. Ondanks dat de mannen op leeftijd zijn klinkt de muziek nog even jong en dynamisch als voorheen. Het wordt een monumentaal album!
Even lijkt het erop dat dit de laatste stuiptrekking is van de dood gewaande zwanen, totdat er eerder dit jaar een fondsenwerving begint voor hun nieuwe cd. Bij aankoop van de dubbel cd We Rose From Your Bed With The Sun In Our Head, met daarop live- en demomateriaal, kan je al intekenen op het album. Een sublieme krachtmeting die reikhalzend naar dat nieuwe album doet uitzien. The Seer, een dubbel cd al dan niet aangevuld met een dvd of dubbel lp, is nu een feit. Twee uur lang weten ze je volledig te absorberen met hun overdonderende geluid. Net als op het vorige werk grijpen ze terug naar ouder werk, maar maken nu een volledige dwarsdoorsnede aangevuld met allerlei nieuwe ideeën en moderniteiten. Je kunt dus gerust stellen dat dit het meest omvattende, breedste Swans album is geworden. Van de rustige stukken tot het zielloos beuken. Gira zegt ook dat dit album in feite 30 jaar in de maak is geweest; een gigantische optelsom en meer. Tevens pakt Gira groots uit qua instrumentarium en gasten. De basis wordt weer gelegd door de bovengenoemde bandleden aangevuld met erelid Bill Rieflin, die samen al goed zijn voor zang, gitaren, harmonica, casio, lap steel, percussie, hammered dulcimer, orkestbellen, strijkers, piano, klarinet, orgel, synthesizer en bas. Hierbij spelen ze allen meerdere instrumenten en zingen dikwijls op de achtergrond mee. Daarnaast treedt er een waar leger aan gasten aan, waaronder die van zangers en zangeressen Karen O (Yeah Yeah Yeahs), Alan Sparhawk & Mimi Parker (Low, Retribution Gospel Choir), de voltallige Akron/Family en Jarboe (ex-Swans, (World Of) Skin), de multi-instrumentalisten Caleb Mulkerin en Colleen Kinsella (Big Blood, Cerberus Shoal, Fire On Fire) en Grasshopper (Mercury Rev), celliste Jane Scarpantoni (Beastie Boys, John S. Hall, Blonde Redhead, Adam Green, Tiny Lights), steel cellist en veteraan Bob Rutman, elektronicaspecialist Ben Frost en nog vele anderen op doedelzak, piano, fagot, viool, accordeon, hoorn en drums. Hiermee worden de stukken op imponerende wijze ingekleurd zoals alleen de Swans dat kunnen. De eerste cd begint met drie rustige, maar zware tracks. Hierna volgt het 32 minuten durende sleutelstuk “The Seer” dat werkelijk van adembenemende kakofonie (in positieve zin) tot zinderende pracht en kracht uiteenloopt. Daarna wordt het weer even wat rustiger totdat het weer in immens gebeuk overgaat, maar overal krijg je het gevoel dat het essentieel is en uit het leven gegrepen. Geen nodeloze stukken, maar muziek die een eigen baan maakt door het universum waar je deel van uit wilt nee moet maken. Het geheel heeft dikwijls wel wat weg van een moderne symfonie, zij het dan dat de strijkers vervangen zijn dan wel aangevuld worden door industrieel materiaal, schroot en zware gereedschappen. Het is vuil en toch puur en wonderschoon, gelijk een zwaan kan zijn. Daardoor is het allemaal ontzettend intrigerend. Folk, industrial, no wave, wave, post-punk, noise, neoklassiek, pop of avant-garde, het passeert allemaal de revue, zij het door de typische Swans-mangel gehaald. En dan heb je pas één schijf gehad! De tweede opent ook weer met een rustiek avant-folk nummer, gevolgd door een stemmige wave track. Hierna gaan alle registers weer open en wordt je op psychedelische wijze meegezogen in iets dat voelt als een zwart gat uit de ruimte. Kolkende muziekstromen die op je neerdalen, inbeuken en je met een open mond achterlaten, om je vervolgens weer met lieflijke muziek verder te verleiden. Dat altijd met die loodzware stem van Gira die door de jaren heen met sigaren en whisky niet aan kracht heeft ingeboet. Het eindigt met het indrukwekkende, apocalyptische “The Apostate” van 23 minuten, waarvan hieronder een deel te horen is. Na 30 jaar zijn de Swans gewoon nog steeds in vorm en in staat een totaal overrompelend album af te leveren. Vertaald heet het album dan “de ziener”, hetgeen moet slaan op hun vooruit schrijdende visie op de muziek. Een magistraal werk, dat met niets te vergelijken valt. Groot, groter, grootst!
Luister Online bij Soundcloud:
The Apostate
door Jan Willem Broek