Vorig jaar zag ik mijn film van het jaar (Meek's cutoff) al in januari en ik vrees dat het dit jaar weer zo is. En dan moet het IFFR nog beginnen. Once upon a time in Anatolia, wat een complete film. Als je niet zo vaak naar de film gaat, of als je niet zo vaak de deur uit komt, ga dan in ieder geval dit even zien. En ga dit vooral niet zitten downloaden, want de cinematografie is om door een ringetje te halen. Ceylan (Uzak, Iklimler) maakt misschien wel zijn beste film. Het is zo'n film die je na afloop geweldig vindt en een dag later tweemaal zo goed. En die je een jaar later pas echt begrijpt. Maar zo lang kan ik natuurlijk niet wachten met het van de daken schreeuwen. Eh, meesterwerk?
Once upon a time in Anatolia is een haast Roemeense film die handelt over een speurtocht naar een lijk dat een politie-escorte in de nacht probeert te vinden met de hulp van de geboeide moordenaars. En de politie krijgt er flink van langs in hilarische, droogkomische scenes die het werk van Cristi Puiu en Corneliu Porumboiu in gedachten oproepen. Ceylan en zoveel geestigheid, het is wennen, maar hij beheest het kunstje fenomenaal. Gaandeweg wordt het rechtlijnige verhaal thematisch ingewikkelder en merken we dat Ceylan – net als in die Roemeense films die ik zo bewonder – een stand-van-het-land-film aan het maken is.
Zo wordt duidelijk dat het bepaald niet goed gaat met de man-vrouw relaties in Turkije. De mannen, ze hebben standaard een grote bek, maar ze kunnen niet verhinderen dat de mistroostigheid erdoorheen schemert. De vrouwen, we zien ze amper, maar we weten dat ze ongelukkig zijn. En als we ze zien, maken ze diepe indruk. De misschien wel mooiste scene speelt zich af in een klein dorpje, waar de dochter van de burgemeester thee serveert. De blikken die de mannen op haar werpen vertellen het hele verhaal, waarin bewondering samengaat met herinneringen aan ongeluk.
De twee karakters die naar het einde toe de hoofdrollen opeisen (Ceylan zoemt gaandeweg steeds meer in) hebben allebei een dramatisch liefdesleven achter de rug, en de kijker mag de oorzaken reconstrueren. Ceylan geeft geen uitgebreide analyse maar hij doet wel meer dan zeggen "Wat is het toch allemaal ingewikkeld, die relaties". De kern zit hem, wat mij betreft, in de rechtstreekse parallellie die je kunt maken met het politiewerk. Het is een beetje broddelwerk, onverschillig. Bij het opmaken van het poitierapport is een sergeant aanwezig die alles beter weet. Hij wordt door de anderen meewarig aangekeken en is duidelijk de outsider. Maar je realiseert je aan het einde dat het de onverschilligheid is die de levens van deze mensen bepaalt. Tijdens de autopsie aan het einde wordt die onverschilligheid omgebogen in verschilligheid, met een scenariovondst van jewelste.
Ergens op driekwart valt er een appel van de boom. We volgen het spoor van de appel, die ergens in een klein riviertje ophoudt met rollen, naast een paar andere appels die daar al liggen te rotten. Een ontleding van het menselijk bestaan. En dat ontleden wordt aan het einde van de film nog eens letterlijk, en de geluiden daarvan zijn nog hoorbaar over de aftiteling.
olafk