Onder het motto beter laat dan nooit…
Sinds 2001 ben ik een trouwe bezoeker van het Amsterdamse festival Sonic Acts, het tweejaarlijkse evenement dat zich richt op experimentele elektronische muziek en verschillende andere disciplines uit de multimediale kunst. Iedere editie tracht ik zoveel mogelijk van de muziek mee te krijgen als mogelijk dus ook dit jaar bij editie 14 ben ik van de partij.
Helaas dit jaar niet het gehele festival vanwege andere verplichtingen, maar toch braaf sta ik op vrijdagmiddag zo rond half vijf in de Smart Project Space te wachten samen met een grote groep anderen, veel bekende, maar gelukkig ook veel onbekende gezichten.
Onder de noemer No Time zal door Catherine Christer Hennix en The Chora(s)sand Time-Court Mirage een anderhalf uur durende show worden opgevoerd waarin microtonale veranderingen in de muziek centraal zullen staan. Al bij aankomst komt uit de zaal waar iedereen zal plaatsnemen ruim voor aanvang de drone je tegemoet. Na het vriendelijke verzoek om de schoenen uit te doen vanwege de vele zitkussens mogen we de zaal binnen waar ons in de weeïge geuren van wierook een warm bad aan geluid tegemoet komt.
Het ensemble wat al direct voor ons aan het spelen is bestaat naast Catherine Christer Hennix (concept en vocalen) ook uit Amelia Cuni (vocalen), Franz Hautzinger (trompet), Paul Schwingenschlög (trompet) Hilary Jeffrey (trombone), Robin Hayward (tuba) en Ralf Meinz (live electronics). Allen mensen die hun strepen wel hebben verdiend, veelal in de jazz wereld.
Dat we hier te maken hebben met goed getrainde muzikanten is wel te merken want gedurende de 1,5 uur durende set lijkt iedereen precies te weten wat te moet doen terwijl het toch echt een improvisatie is.
Ik weet mijzelf recht voor Amelia Cuni op een kussen te draperen en sluit rustig mijn ogen om alles over mij te laten komen, iets wat zeer goed blijkt te lukken. In het begin wordt je ondergedompeld in een lange drone waar weinig variatie lijkt te zitten, maar na verloop van tijd komen de variaties vanzelf naar boven. In het stuk zit een duidelijke ontwikkeling die zo is opgebouwd dat gedurende het beluisteren het volledige besef van tijd verloren gaat.
Gedurende de verschillende fasen in het stuk zijn vallen iedere keer weer nieuwe stukken op. En zo weet het dan toch de volledige lengte te boeien, wat het waarschijnlijk na 3 uur nog steeds doet.
Na afloop lijkt iedere bezoeker volledig tot rust te zijn gekomen en voldaan verlaat dan ook iedereen de zaal. Persoonlijk ben ik blij toe dat ik nu 1,5 uur heb alvorens het avond programma van start zal gaan. Iets wat we op de 2e dag helaas niet zullen hebben.
Na dat alles goed en wel is bezonken en wat eten naar binnen is gewerkt is het tijd om in Paradiso de avond voort te zetten. Deze vrijdagavond heeft en wel zeer veel belovende line-up. Iets waar de gemiddelde minimalist zijn vingers bij af mag likken.
We starten met twee elektronische composities van de onlangs overleden componist Roland Kayn. Deze twee stukken lijken niet representatief voor zijn werk aangezien ze beide rond de 20 minuten klokken en waar een gemiddelde duur van zijn werk eerder richting de 5 uur gaat. De twee stukken zijn gebouwd met geluidsgeneratoren die een soort compositie volgen die door het geluid zelf wordt gevoed (volgen we hem nog…), hierdoor ontstaat er stuk waar de componist uiteindelijk maar weinig invloed op heeft. De twee stukken zijn interessant om eens te horen, maar weten door de setting eigenlijk niet geheel te overtuigen. Het is iets wat live uitgevoerd zou moeten worden in een kleine ruimte en niet in een onrustige zaal van een cd worden afgespeeld.
Na het geduldig wachten is de act daarna toch wel een hele bijzondere waarvan ik blij ben deze nog mee te hebben mogen maken. De bijna 80 jarige Pauline Oliveros weet namelijk het podium te bestijgen. Daar, in de spotlight zittende, met haar elektronische accordeon speelt ook zij ongeveer 40 minuten. Oliveros start met het van haar werk zo bekende accordeon geluid. Ze weet hiermee de zaal muisstil te krijgen, iets wat we niet vaak meemaken in een vol Paradiso. In haar set die begint met meer drone gerichte geluiden heeft ze verschillende stukken weten te bouwen die allen worden gekenmerkt door het gebruik van verschillende synthesizer geluiden die ze met haar accordeon weet aan te sturen. In concept is dit erg leuk om te zien en ook op haar leeftijd toont het van nog steeds een gezonde drang om te blijven zoeken naar nieuwe mogelijkheden. Echter zijn de geluiden soms wel erg duidelijk jaren 90 midi presets wat een beetje afbreuk doet aan de betovering. Maar laten we wel wezen, als een van ons allen op 80 jarige leeftijd dit nog weet te doen…het zij haar vergeven want misschien niet het mooiste geluid, maar indrukwekkend is het spel zeker wel.
Na wederom een korte pauze is het tijd om al de verlichting in Paradiso uit te doen, behalve dan dat ene kleine lampje boven de analoge synthesizer van Eleh. Want stel je voor, deze anonieme act zou eens herkend worden. ELEH stond voor mij als een van de acts met de hoogste verwachtingen op de lijst en deze worden voor een groot deel ook waargemaakt. We krijgen een lading analoge drones voor onze kiezen waarin met name microtonale veranderingen de hoofdrol spelen. Fase verschillen in de geluiden leggen de basis voor alle veranderingen die worden opgebouwd. Zoals we kennen van zijn studio werk hebben we vooral te maken met het lagere spectrum in de geluidsrange. Hierdoor krijgen we al te maken wat lichte trillingen van de vloer in Paradiso.
Van mij had het allemaal net wat heftiger gemogen, wat meer fysiek, het volume iets omhoog en toch ook wat meer van de wat hogere sinusgolven maar al met al toch een fijne act om te horen.
Maar na een zeer korte pauze krijgen we dat fysieke toch nog met de geluidsterrorist Carl Michael von Hausswolff die naast geluid ook enkele zeer felle lampen op zijn publiek richt. Von Hausswolff kent geen genade en weet met zijn snoeiharde drones het volledige pand te laten schudden op de grondvesten, iets wat we hem enkele edities terug ook al eens zagen doen. Mensen blijven braaf op de stoelen zitten, maar we zien wel veel handen richting de oren bewegen. Echter in plaats van dat te doen is het interessanter om met je hoofd heen en weer te bewegen. Door het gebruik interferentie patronen zijn er namelijk plekken waar het volume ook beduidend zachter is. De heftige drones aan het einde van deze dag staan in zo'n groot contrast met dat wat waar we de dag mee begonnen. Beide hebben betrekking op de fysieke en psychische toestand van de luisteraard, maar waar de dag begon met pure reinheid eindigen we deze met een duidelijke angst voor wat komen gaat. Tot trillende neusvleugels toe…hell yeah!
Na een goede nachtrust waarin alles goed heeft kunnen bezinken gaat op zaterdag voor mij de 2e dag van start. En ook nu beginnen we in de Smart Project Space want die ervaring willen we toch nog wel eens ondergaan, maar vooral willen we ook vergelijken.
Ook de tweede keer vergeten we voor even alles wat tot tijd betrekking heeft, maar zonder mij volledige te verliezen in de muziek merk ik toch dat er wat verschillen zijn met gisteren. Het is eigenlijk niet onder woorden te brengen, maar er is wat anders. Mogelijk dat de stem van CC Hennix dit keer wat harder stond of dat de opbouw anders is. Benoemen zal niet lukken, maar zoals Werner Durand (de partner van Amelia Cuni, waar ik mee in gesprek kwam) wist samen te vatten: het is totaal anders, maar toch hetzelfde, het is totaal hetzelfde, maar toch anders.
Dit maal echter geen ruimte om lang te blijven hangen want in minder dan een uur zal de volgende act zich presenteren in Muziekgebouw aan 't IJ. En dat is, blijkbaar als je tussen door moet eten, toch best een eindje fietsen.
Nog net op tijd aangekomen in het muziekgebouw nemen we dan ook plaats bij het langste instrument aller tijden "The Long String Instrument" bespeeld door Ellen Fullman. Samen met Okkyung Lee op cello presenteert zij een compositie van ongeveer 45 minuten. In de modern klassieke compositie is er een samenspel tussen de cello en the long string instrument waarbij tijdens het beluisteren eigenlijk vooral de aandacht afglijd naar de cello waar het interessantere deel vandaan lijkt te komen. De iele, veel te zachte tonen van the long string instrument verbleken hier nogal bij. Dit kan mede zijn door de setting al lijkt er toch ook wel een gevoel naar boven te komen waarbij je denkt "het gaat niet om de lengte, het gaat om wat je er mee doet". Kort samengevat kunnen we dan ook stellen: leuke gimmick, maar verder niet echt boeiend. En dit was ook zeer duidelijk te merken aan het onwennige publiek waarvan ook een deel was gekomen omdat het een gratis onderdeel van het festival was wat veel aandacht heeft gekregen in onder andere de lokale media (Het Parool had het bijvoorbeeld als tip staan).
Na afloop weer snel op de fiets richting Paradiso voor de rest van de avond. Hier
aangekomen worden we als publiek eerst getrakteerd op enkele korte filmpjes waarvan sommige zeer weten te vermaken en anderen, vooral voor mensen met last van epilepsie, weten te vervelen. Een leuke toevoeging voor het festival maar deels een beetje overbodig. Maar voor de muzieknerds onder ons was na de filmpjes er ook weer ruimte voor live muziek. In een set voor analoge synthesizers en surroundsound systeem is de aftrap voor Keith Fullerton Whitman. Deze muzikant met een behoorlijke resumé, waaronder verschillende
releases voor het befaamde Kranky label, heeft er net een artist-in-residence in de befaamde GRM Studios op zitten alwaar hij onder andere heeft gewerkt aan het stuk van deze avond.
In een stortvloed van pulserende geluiden, die random vanuit alle hoeken lijken te komen wordt het publiek volledig ondergedompeld. Bij momenten is alles snoeihard en lijkt Whitman er een noise concert van te willen maken, terwijl hij net zo makkelijk de boel omzwaait zodat er subtiele geluiden naar boven komen. Whitman weet het publiek dan ook zeker te overtuigen, iets waar mogelijk zijn mimiek aan mee werkt, zoals hij bijvoorbeeld meerdere malen aan zijn karakteristieke baard lijkt te trekken als hij even rustig staat te kijken "zo, en wat nu ook al weer".
Na een korte pauze is het tijd voor het duo Joel Ryan (electronica) en Agustí Fernàndez (piano). De twee starten de set rustig met licht bewerkte piano geluiden. De gedachte die opkomt is al vrij snel die van Morton Feldman, achter lijken de beide heren hier zelf niet al te veel zin in te hebben, want gedurende de show wordt het steeds chaotischer en wordt de
piano niet meer alleen gebruikt waarvoor deze ooit was gemaakt. Er gaan objecten de piano
in en we krijgen een stuk bewerkte preparred piano te horen die niet onaardig is. Bij preparred piano moet ik sinds een tijdje vaak aan Hauschka denken, wat niet echt positieve gevoelens weet op te roepen, maar dit wordt hier voor een deel teniet gedaan. De set van de heren is best aardig om te horen en vertoont ook echt een duidelijke ontwikkeling. Al hebben we ook dit na de 40 minuten die het duurt wel gehoord.
En laten ik dan vooral niet vergeten te vermelden dat er ook briljante visuals bij zaten. Volgende keer moeten ze die wellicht maar gewoon uitzetten. De kunst van het weglaten zullen we het maar noemen.
Uiteindelijk eindigen we de avond, en voor mij dus Sonic Acts, met het Britse duo Icarus. In het boekje wordt gesproken over verbroken drum and bass waarmee volledige nieuwe patronen worden opgebouwd. Natuurlijk komen er dan gedachten om de hoek kijken waarbij gedacht wordt aan Autechre, SND (Mark Fell was donderdagavond van de partij) maar niets van dat alles was waar. Nee in plaats daarvan wordt de zaal getrakteerd op matige beats waar rommelige geluiden over worden gedrapeerd. Het geheel doet wat amateuristisch aan en weet mij dan ook in geen geval te overtuigen. Echter dit kan te maken hebben met de eerder die dag gestolen apparatuur van het duo.
Met een gevoel dat er gedanst moet worden verlaten we de zaal er achterkomende dat er eigenlijk niets meer te doen is vanuit Sonic Acts. Na een eerste geweldige dag is de twee dag toch met een half-voldaan gevoel afgesloten. De volgende editie dan misschien toch maar die afterparty organiseren in de OT301?
Helaas dit jaar dus voor mij een korte editie van Sonic Acts, maar wel een met enkele zeer mooie concerten. Het programma was gevarieerd zodat er voor ieder wat wils te zien/horen was. Blijft er echter toch wel een klein puntje van kritiek: dit was mijn zevende editie en zoals ver als mijn geheugen reikt ook de zevende editie dat er (nagenoeg) geen Nederlandse artiesten aanbod komen. Misschien een interessant puntje voor de toekomstige edities, want er valt behoorlijk veel mooi werk uit Nederland te halen.
(door Sietse van Erve)