Eind jaren 80 zijn de bevriende muzikanten Richard Wolfson en Andy Saunders op zoek gegaan naar hun Joodse roots. Wolfson komt zelfs uit een orthodox Joodse familie. Door de Holocaust, ongetwijfeld één van de ingrijpendste en belangrijkste gebeurtenissen van de afgelopen eeuw heeft naast heel veel Joden ook veel van hun eeuwenlange traditie van Jiddische folklore en cultuur mee het graf ingenomen. Bij hun zoektocht stuiten ze onder meer op de Hongaarse dichter Endre Szkárosi en zangeres Márta Sebestyén, die met of zonder haar groep Muzsikás naast andere muziek ook Transsylvaanse Joodse muziek ten gehore brengt. Vijf jaar lang werken ze aan een multimedia project. Het resultaat is Kaddish en wordt in 1993 uitgebracht op hun eigen TI Records en in 1995 voor de rest van de wereld op Island Records. Deze bestempelen ze wel als “een droomgeschiedenis van Europa in de nasleep van de Holocaust” en in de pers als “een apocalyptisch klankgedicht voor de verloren ziel van Europa”. Een rake beschrijving!
Kaddish is vernoemd naar het Joodse gebed van rouw en troost. De cd opent op poëtische wijze met de stemmen en zang van Endre Szkárosi, Márta Sebestyén en Malcolm Miller. Daarna brengen ze een caleidoscopisch geheel van folk, poëtische voordrachten, metal riffs, klassiek, traditionele elementen, biologerende avant-garde en niet in de laatste plaats industriële soundscapes. Het start met een geluid dat klinkt als de trein naar een duistere bestemming. Wolfson en Saunders zorgen daarbij voor het optuigen van podium en decors met keyboards, gitaren, programmeringen, geluidseffecten, saxofoon, piano, orgel, fluit, bellen, mandoline en bas. Ten tonele verschijnen naast eerder genoemde gasten ook muzikanten als Electra Strings, John Marshall, Chris Cutler, Tim Hodgkinson, Jocelyn Pook and Elton Dean, met bijdragen op viool, cello, piano, drums, saxello, saxofoon, trompet, koorzang en gitaar. Je krijgt een afwisselend geheel van prachtige serene tot bij de strot grijpende heftige stukken, waarbij de emoties uiteenlopen van ontroering tot ontzetting. Angst, woede, schoonheid, verdriet en bezinning zijn allemaal thema’s die de revue passeren; soms is het ook een mengelmoes van dat alles. De diverse stemkunsten, van zang en koorzang tot voordracht, die er telkens doorheen klinken zijn goed gevonden en maken indruk. Het is één grote aanklacht tegen en waarschuwing voor alles wat met onverdraagzaamheid te maken heeft. Tegelijkertijd is het ook een oproep om alle schoonheid en geschiedenis van het leven in de breedste zin van het woord te bewaren. Het is confronterend, schokkend en weet om meerdere redenen dikwijls het kippenvel huizenhoog op je armen te toveren. Saillant detail is dat Brian Eno het zelfs “het meest angstaanjagende album” noemt dat hij ooit gehoord heeft. Dat valt geheel te begrijpen, ook al valt er ook vooral veel te genieten. Tot besluit krijg je de kaddisj voorgedragen door Rabi Tamás Raj. De cirkel is rond. Het is geen gewoon album, maar een allesomvattend hoorspel, geschiedkundig document of veeleer monumentaal kunstwerk geworden. Onvergelijkbaar met alles en iedereen, maar wellicht wel geschikt voor liefhebbers van zowel Henryk Górecki en Steve Reich als Swans en Tuxedomoon.
In 1997 zie ik dit alles ook nog eens live in Het Muziektheater in Amsterdam, waarvan ik het kaartje zelfs bewaard heb. Zo onder de indruk was en ben ik. Al het bovenstaande wordt daar live nog eens gepresenteerd met beelden erbij. Waarschijnlijk heb ik dat alles met open mond aanschouwd, zo’n impact heeft dit aangrijpende stuk. Towering Inferno blijft Kaddisch tot 1999 in verschillende landen uitvoeren.
Richard Wolfson wordt hierna een succesvol journalist voor de Dailey Telegraph en Financial Times, maar overlijdt in 2005 plots ten gevolge van een gebarsten aneurysma in zijn aorta. Andy Saunders werkt met vele artiesten, vooral als sessiemuzikant. Een tweede van Towering Inferno is in de maak met andere artiesten, maar daar is het tot op heden nooit van gekomen.
Kaddish is en blijft een ongelooflijk indrukwekkend meesterwerk. Om nooit meer te vergeten!