[cd, Indie Recordings/Suburban]
Aan het begin van deze eeuw richten de twee ex-Jaga Jazzist leden saxofonist/fluittist Jørgen Munkeby en pianist Morten Qvenild de band Shining op. Dit in eerste instantie om moderne (free) jazz te maken, hetgeen terug te vinden is op de albums Where The Ragged People Go (2001) en Sweet Shanghai Devil (2003). Torstein Lofthus drumt al vanaf het eerste moment mee en is zelf onder meer ook te vinden in klasse groepen Elephant9 en samen met Munkeby tevens in Damp. Ze zitten midden in de hete Noorse muziekscene, die net zo veranderlijk, gevarieerd als interessant is. In 2005 gaat het roer dan ook radicaal om op het geniale, derde album In The Kingdom Of Kitsch You Will Be A Monster. De basis wordt nog wel gelegd door de hedendaagse jazz, maar ze incorporeren nu ook vernietigende metal, krautrock, filmische ambient en uiteenlopende maniakale elementen in hun totaalgeluid. Munkeby laat hier voor het eerst zijn zangkunsten horen en de band wordt versterkt met een aantal nieuwe (tijdelijke) leden. Het levert al met al hun eerste meesterwerk op. Hun eerste, want de opvolger cd Grindstone (2007) gaat daar nog een stapje overheen. Morten Qvenild heeft de band verlaten, hij speelt nu onder meer bij Susanna en In The Country, maar ze krijgen er Andreas Hessen Schrei voor terug. Ze bouwen net als de voorganger veel rustmomenten in en doen alles nog steeds vanuit hun bijzondere jazz-visie. In de zinderende, soms per seconde variërende harde stukken hoor je gierende gitaren, totaal ontsporende synthesizers, felle blaaspartijen en explosieve drums. Hierdoor mixen ze prachtig gesamplede koren en diverse andere geluiden en effecten. Op deze momenten is de muziek vernietigend en grenst aan de waanzin. Soms leidt dat tot bevreemdende, kakofonische momenten die je toch als een stevige verslaving in hun greep houden. Alsof er 10 genres tegelijk, van jazz tot hardcore, door elkaar gespeeld worden en dat met vier man. Het doet wisselend denken aan Naked City, Mike Patton, The Mars Volta, Slayer, Guapo, Cardiacs en King Crimson. De rustige stukken zijn veelal filmisch en jazzy van aard, maar soms voel je al dat er iets staat te gebeuren. Tevens hebben ze psychedelische jaren 70 muziek met fluiten en al, wonderlijk plasticachtige synthesizerstukken en klassieke en Barokke muziek ingebed in hun totaalgeluid. Hierin hoor je dan invloeden terug van Tortoise, Jóhann Jóhannsson, György Ligeti, Bohren Und Der Club Of Gore, Karlheinz Stockhausen, Faust en Ornette Coleman. In twee nummers is de zeer aangrijpende sopraanzang van Åshild Skiri Refsdal te horen, die je adem doet stokken. Dit om maar even aan te geven uit welke vaatjes ze zijn gaan tappen. Al dit geniaals komt uit het brein van Munkeby, die met deze met deze onnavolgbare muziek de demonen in zijn hoofd lijkt te bezweren. Muzikale monsters, niet gebonden aan tijd en genre, die tijdens hun rooftocht toch weten te ontroeren. Je valt van de ene verrassing in de ander. Zelden heb ik een dergelijk overrompelende plaat gehoord. Een volgend meesterwerk! Kan het dan nog anders of beter? In 2010 luiden ze hun derde ommezwaai in op Blackjazz. Eigenlijk is de titel veelzeggend. Munkeby, inmiddels saxofonist, zanger, toetsenist en gitarist, verlaat de jazz nog altijd niet maar brengt een dusdanig venijnig geluid, dat je zomaar zou vergeten dat dit de basis vormt. Lofthus drumt nog altijd trouw mee, maar de rest van de groep begint steeds vaker te variëren. Het zal vermoedelijk afhangen wat meesterbrein Munkeby voor ogen heeft. Hij brengt hier in ieder geval een verpletterende, haast ondenkbare mix van jazz, blackmetal, industrial, avant-garde en experimenten. Het zou een keiharde chaos kunnen worden, maar Munkeby heeft de touwtjes stevig in handen en weet de geluidsorkaan te controleren en tot een vernietigende maar vooral imponerende vuist om te buigen. Ze komen, al gaat elke vergelijking spaak, zelfs in het vaarwater van Ministry en Red Harvest terecht, zo strak. Het is wederom verbluffend wat ze hier laten horen. Telkens als je denkt dat ze niet nog meer indruk kunnen maken of zelfs nog beter kunnen worden, doen ze het gewoon. Genieën, met Munkeby voorop. In 2011 verschijnt nog het live album Live Blackjazz.
Kunnen ze daar op hun nieuwste worp One One One weer overheen? Het antwoord op de vraag komt al heel snel bij het afspelen van de cd en luidt volmondig “JA!”. Overigens is de hoes werkelijk zo lichtgevend oranje, dat je even het gevoel krijgt dat het WK al begonnen is. Het knalt al voordat de muziek überhaupt begonnen is. Naast het centrale duo Jørgen Munkeby en Torstein Lofthus zijn het gitarist Håkon Sagen en bassist Tor Egil Kreken die de groep hier completeren. Op maniakale wijze openen ze de cd met single “I Won’t Forget”. Niemand die dit hoort zal het kunnen vergeten. De muziek doet me in eerste instantie gewoon aan de voorganger denken, alleen is het toch anders. Het is nog venijniger, strakker, vuiger en buiten dat compacter. Toch lijkt dat een verschil in de marge. De jazz zit nu hermetisch verpakt in de blackmetal, trash en noise en doet qua hevigheid terugdenken aan een band als Naked City en enkele eerder genoemde namen, al gaat geen enkele vergelijking helemaal op. Bij de tweede luisterbeurt valt het kwartje en kan ik beter de vinger leggen op het verschil. Ze brengen hier veel kortere nummers, zonder al de franje van de voorganger. Hierdoor weten ze hun krachten nog beter te kanaliseren en komt de muziek nog harder en overtuigender binnen. Enkel de essentie en dat perfect uitgevoerd. Het heeft ook wel het maniakale van Today Is The Day, maar blijft te allen tijde melodieus. Hard melodieus, dat wel. Maar mijn hemel, wat een geniale gekte is dit. Ik ken geen band die zo’n geluid weet te produceren en zeker niet in het tijdbestek van 3,5 tot 4,5 minuut per song. Na bijna 36 minuten is dit feest dan ook alweer voorbij, maar wat een feest het is. Gitzwart, keihard en toch zo pakkend en overrompelend. Munkeby klimt weer een tree verder op zijn eigen overtreffende trap. Wat een krankzinnig meesterwerk. One one one….meer meer meer!
door Jan Willem Broek