Rois et Reine is een heerlijke balanceer-act op de 'groot, groter, grootst'-weegschaal. Situeer dit tweeënhalf uur durende epos ergens tussen genre-uitersten Magnolia en Yi Yi en je hebt 'm gevoelsmatig wel te pakken.
Vooral het nog betrekkelijk subtiele en grappige eerste deel is fenomenaal. Als de film na een minuutje of honderd om was geweest had ik hier een compleet juichende recensie geschreven. Daar is de film (naast tig andere dingen) een pracht-ode aan de vroege Godard. Natuurlijk zijn de wilde en overdadige jump cuts weer 'ns de overduidelijke hint, maar het gaat dieper dan dat. Godard zit ook in de sardonische, jennende vorm van humor waarmee de personages elkaar bestoken. Dat resulteert in manisch pingpongend heen en weer-gebabbel, veelal op de filosofische toer, met daardoorheen flarden muzikale plaagstootjes. Kortom, een aparte bende. Het bruist, het swingt.
Regisseur Arnaud Desplechin (ook van het geweldige Esther Kahn) doorsnijdt in zijn scenario twee larger than-lifes. Allebei even intens in crisis. In het begin lijkt Emanuelle Devos als mens het leukste en normaalste, en voor de kijker het beste aan de film. Haar tour de force als dochter/moeder/amant Nora (tevens titel van het eerste filmdeel) is gedurende die fase erg aandoenlijk, en in al zijn overdaad heel echt. Haar pa is stervende, iets wat dochter geloofwaardig tot hysterie brengt, terwijl je tegelijkertijd de haat tussen de twee voelt borrelen. Als moeder is Devos té lief, waarschijnlijk om haar koelte te verbergen, maar als impulsieve lover en berekenende eega is ze helemaal senang. Mannen draaien om haar heen, als planeten om de zonnekoningin, die ze naar wens aantrekt en afstoot. Nu is er íets niet pluis in het verleden van haar eerste ex, de vader van haar enige kind, en opvallend aanwezig als Apatowesk vervelende geest. Toch had ik graag gezien dat die flashback-story onopgehelderd was gebleven. Juist omdat veel van die vroegere gebeurtenissen toch in het heden van de film worden gespiegeld.
Daarom snel overschakelen naar de grillige en getekende karakterkop Matthieu Amalric, die hier de rol van zijn leven heeft. Hij draait een uurtje warm, en steelt vervolgens de film. Amalric speelt een suïcidale altviolist ('o die strop hangt daar gewoon opdat ik weet dat het altijd kan'), die in een even hilarische als pijnlijke scene een gedwongen reisje naar een prive-kliniek maakt. Kennelijk hebben de jarenlange sessies over dromen en gedichten bij een wel héél bijzonder psychotherapeut ('vergeet de boeken van Freud!') niet geholpen. Ook hij is slechts koning in zijn zelfgeschapen wereldje. Heel erg streng is men in die inrichting overigens niet. Er lopen ook ongeloofwaardig veel mooie dames rond, maar daardoor maakt de coole muzikant wel snel nieuwe vrienden, én kan hij zijn even getikte advocaat aan wat meds helpen. De combinatie Desplechin en zijn liefste medepatiënt, een Iepig vogelmeisje (Machali Wong) vormt het romantische hoogtepunt van de film. Samen 'du shit' roken, en (wat betreft Amalric) manmoedige pogingen de zaken platonisch te houden.
In de tweede helft – dat niet voor niets de titel Libérations Terribles meekrijgt – brengt Desplechin de constellaties in botsing, vanaf het moment dat Devos een bezoekje brengt aan de inrichting. Dan begint de film toch vervaarlijk de randen van het melodrama op te zoeken, en gaan de remmen los. Een bespottelijke overval bijvoorbeeld. Op zichzelf slechts een detail, of een manier om de twee oude papa's (intellectuele geniepigheid versus no-nonsense daadkracht) tegenover elkaar te plaatsen, maar toch. Het komt neer op teveel nutteloos spektakel. Gegoochel met de personages als schaakstukken, waardoor we ons herinneren dat Desplechin óók het veel moeizamer geconstrueerde Un Conte de Noël filmde. Gelukkig weet Amalric in de hartverscheurende epiloog de film weer met de pootjes op de grond te krijgen. Het is geen toeval dat juist zíjn scenes met het moeizame kindacteurtje wél werken. In een verschrikkelijk mooie (en lange) Squid and the Whale-achtige speech stort hij al zijn wijsheid gedurende één museumbezoekje over het kind uit. Het jongetje met de (op)gesloten kunstenaarsziel, waarin hij zichzelf herkent.
Tot slot nog wat muzikale zijpaadjes inslaan. Net als de emoties schiet de muziek hier alle kanten op. De klassieke muziek van bekende namen als Ravel en Bach werkt niet echt, misschien omdat zulke grote melodieën niet doorzichtig genoeg zijn om de scene erdoorheen te zien. Wél geslaagd is een hele hoop lekkere old skool-hiphop, geproduceerd door de vorig jaar verongelukte DJ Mehdi. Daarop doet Amalric nog een therapeutisch dansje. En zoals u en Godard weten: elke goede film kent een dansje. En een bruiloft. Voor de sfeer in het eerste deel is een lief liedje van Randy Newman cruciaal, want achter alle schreeuwtaferelen en malligheden zit toch gewoon de simpele waarheid dat wij onze grootste angsten alleen zelf (in) kunnen zien.
Sometimes late at night
I close my eyes
And pretend that you're here with me
But every time it rains
I realize just how lonely my life is going to be
(door Ludo)