[cd, Plan Kruutntoone]
In 1998 debuteert het Groningse trio Plan Kruutntoone, dat al in 1991 opgericht wordt, op overtuigende wijze met Humpacoma. Ze bewijzen hiermee meteen één van Nederlands meest bijzondere bands te zijn, al dan niet door hun Servo-Kroatische en Engelstalige zang. Je kunt ze ergens indelen tussen De Kift, Captain Beefheart, André Manuel, Dunaj en Boris Kovač, ofwel een avant-rockband met een duidelijke hang naar experimenten, Oost-Europese muziek, jazz en poëzie. Hun naam alleen al ontlenen ze aan het bizarre verhaaltje “Het plan Kruutntoone” (hoofdstuk 14 achter deze link) van Belcampo. Bandleider Hansko Visser heeft de goede man ook nog gesproken voor zijn dood. Het bevreemde maar harde en eerlijke aspect van deze schrijver past ook wel bij de groep. Op hun tweede cd Gelijktijdigwiel (2001) zingt hij in het Nederlands. Poëet/gitarist/zanger Hans(ko) verklaart dat ze daar op zoek gaan naar een nieuwe vorm van volksmuziek in het ten nadele veranderende Europa. Met deze gedachte brengen ze muziek die zowel ontroerend, droefgeestig en vol bezinning kan zijn als heftig en woedend. Dit brengen ze met gitaar, contrabas, trombone, klarinet, bugel, bas, drums, trompet en samples tot stand. Avant-garde, rock, jazz, Balkan-muziek en experimenten bepalen het verbluffende volksgeluid uit hun denkbeeldige land. Hij bestempelt zichzelf ook wel als de “mislukte zigeuner” en reist ook met enige regelmaat door Oost-Europa. Dat alles is gestoken in een schitterend dikke klaphoes van 7” formaat met een draaischijf. Dan is het vijf jaar wachten op het vervolg Een Mooi Pak/ From All My Secret Pockets, dat wellicht daarom niet de aandacht krijgt die het verdient. Het wordt door 10 man sterk uitgevoerd en gaat verder met de eerder ingeslagen weg. De teksten spelen misschien nog wel een grotere rol en de heerlijk bevreemdende omlijsting mag er nog altijd wezen. De band blijft een unicum door de bijzondere combinatie van elementen. Bij uitblijven van enige respons, gaat Hansko compositie studeren aan het Gronings Conservatorium. Met gitaarlessen en appels plukken verdient hij de kost. Dat laatste met groot plezier, omdat de mislukte zigeuner tussen allerlei Oost-Europeanen terecht komt. Het levert stof tot nadenken en materiaal tot schrijven en opnemen op. Eenmaal uitgeplukt, als alles er af is, gaat iedereen weer zijns weegs.
In het geval van Hans Visser (gitaar, banjo, zang) heeft dit ertoe geleid om hem weer bij Plan Kruutntoone te brengen waar hij samen met Bas Alblas, bassist van het eerste uur, en de nieuwe drummer Chris Muller aan de slag gaat. Het resultaat is nu te horen op de vierde cd Als Alles Er Af Is. Dit verwijst met een knipoog naar de appeloogst, maar slaat feitelijk meer op de manier van componeren. Geen fratsen, meer pauzes, spelen met tijd en ruimte en gewoonweg een kalere benadering, dat allemaal aaneengeregen door de pakkende zang van Hans. Muziek gereduceerd tot de essentie, namelijk het overbrengen van de boodschap. Minder is meer. De muzikale geraamtes die ze hier neerzetten laat ook heel veel over aan de verbeelding van luisteraar. Alleen de adembenemend sterke poëtische teksten, die zowel wonderschoon als vlijmscherp kunnen zijn, eisen wel je aandacht op en geven richting. De muziek is uiterst emotioneel geladen, maar zeker niet wanhopig of pathetisch. Nee, hier komen persoonlijke, oprechte en soms bevreemdende gedachten en gevoelens naar voren, die je niet onberoerd zullen laten. Sterker nog, het hakt er behoorlijk in. Niet enkel door de kracht van de sobere maar uitdagende omlijsting, maar bovenal door de woorden als gebalde vuisten; van stevige knipogen naar Bijbelteksten als in “Opgesloten In” tot ontroerende inzichten als in “Als Alles Er Af Is”. De teksten zijn hier na te lezen en zeer de moeite waard. “Trekker” is een kale herbewerking van “Tractor Et Embargo (Ik Wortel En Ga Onder)” van Gelijktijdigwiel, dat hier misschien nog wel harder aankomt dan het toch al fraaie origineel. De muziek wordt verder aangedikt met veldopnames, van kraaiende hanen, startende motoren en piepende schommels tot voetstappen en naaimachines. In zes composities van bij elkaar ruim 42 minuten lang weten Hans en de zijnen een onuitwisbare indruk te maken. Ik kan roepen dat je Timesbold, Dirty Three, De Kift en Marc Ribot voorbij hoort komen, maar door de fragmentarische invulling en de vocale benadering maakt dat Plan Kruutntoone volslagen uniek is en dat dus elke vergelijking spaak loopt. Van de hoes tot de muziek is alles er af, maar het brengt des te meer. Een overrompelend meesterwerk!
Luister online op Spotify:
Als Alles Er Af Is
door Jan Willem Broek