Eén album in eigen beheer uitgeven? Okay. Maar daarna hoor je ontdekt te worden. Achteraf gezien (en tig miljoen verkochte platen verder) is het bijna ondenkbaar dat Nickelback ook zijn tweede album zelf heeft moeten uitbrengen. The State verschijnt twee jaar na het debuut en zal, ondanks een in eerste instantie bescheiden nationaal succes, ervoor zorgen dat de band de stap naar een echt platenlabel kan maken. Het wordt het dan nog onafhankelijke Roadrunner (tegenwoordig onderworpen aan de entertainmentfarao’s Warner Music Group) waar Nickelback na al die jaren nog steeds braaf huist. Als metalfans hebben de bandleden waarschijnlijk van vreugde flink de pink en wijsvinger opgestoken want Roadrunner was zeker in de jaren tachtig een fundamenteel label/distributeur van de betere metal. Die gloriedagen van thrash en death liggen echter achter ons en tegenwoordig bevindt Nickelback zich in het gezelschap van gevestigde namen als Korn, Opeth, Machine Head, Slipknot, Rush en Within Temptation.
Roadrunner brengt The State in 2000 opnieuw uit met een andere hoes. Je zou, als je de jaartallen niet bij de hand hebt, denken dat deze verandering te wijten is aan post-9/11 gevoeligheid. Het origineel laat een waarschuwingsbord zien met de symbolische afbeelding van een militair die een indringer neerschiet. De waarschuwing dat ongeautoriseerde personen het bewaakte gebied niet mogen betreden wordt in vier talen weergegeven, maar door het perspectief is de Arabische vertaling het meest prominent te zien. Nickelback geeft op het album zelf weinig directe hints naar de betekenis, een titelnummer is zoals op al hun albums afwezig. De Staat. Grenzen. Afscherming. In zichzelf gekeerd. Ook The State handelt voornamelijk over teleurstelling, isolatie, moeite met communicatie. De minder interessante hoes van de heruitgave lijkt ongeveer hetzelfde te suggereren: een jongetje staat peinzend in een gevangeniscel.
Hoewel The State verzandt in eenvormigheid is weer opvallend hoe helder de muziek is opgenomen. Alles heeft zijn plek, er zijn kleine geluidsfoefjes, de riffs brommen met de correcte gruizigheid. Maar is dat genoeg om een platencontract binnen te slepen? Nee, iemand bij Roadrunner heeft een potentieel in Nickelback herkend. Een investering voor de toekomst die een onwaarschijnlijk rendement zal geven. Met het tweede nummer ‘Cowboy Hat’ lijkt zich zoiets als een Nickelback-stijl te ontpoppen. Voorzichtig, want de band weet hier nog niet precies welke toon zij wil zetten. De openingsriff is opgewekt maar wordt met de donkere toon van het refrein tegengewerkt. En daar doet de band iets interessants mee. Net als je de structuur van ‘Cowboy Hat’ kan uitteken en op (1:59) de onvermijdelijke solo verwacht is er een gephased roffeltje en begint Chad fragmenten van het refrein te herhalen en steeds aan te vullen. Een akoestische gitaar verschijnt voor een lange brug, een paar stop-start riffs volgen en weer het refrein dat langzaam uit elkaar wordt gezongen.
‘Cowboy Hat’ is intrigerend maar nog geen goed nummer. Dat komt meteen daarna. En Nickelback weet het zelf ook want ‘Leader of Men’ keert op het eind van het album terug in een wat overbodige akoestische versie. Het is duidelijk dat ‘Leader of Men’ zogezegd hun ticket to the Big League is geweest, je hoort meteen dat hier iets anders aan de hand is. Dat begint al met de titel. Een natte droom voor elke politicus maar binnen een minuut wordt duidelijk dat dit nummer geen verdere carrière als soundtrack voor spotjes van politieke partijen zal maken wanneer Chad stelt: I am not a leader of men/Since I prefer to follow. Als je de rest van de tekst droog bestudeert lijkt het een onlogisch geheel. Wat begint als een typische groep heshers die depri aan het drinken zijn, schakelt opeens over op een onhandig visioen over de hoofdpersoon die een vrouw redt van verdrinking en er vervolgens mee trouwt. Om vervolgens weer terug te keren in de apathische stonerrealiteit. De enige manier om er een touw aan vast te knopen is dat dit het eerder aangekondigde lied-binnen-een-lied-is: So turn the television off/And I will sing a song/And if you suddenly have the urge/You can sing along.
Vreemd genoeg (of wat is vreemd in de hyperrealiteit van de videoclip?) speelt de video van ‘Leader of Men’ in op de politieke associatie. Chad, zingt in een opnamestudio achter een tafel de tekst alsof hij een persconferentie geeft. De band lijkt achter een spiegel te worden afgeluisterd en tegelijkertijd op straat te spelen waar oproerpolitie een massa probeert op te vangen die langs de band rent. Iedereen inclusief Chad en zijn bizarre krullen (waarop we in een later deel terug zullen komen) wordt door een waterkanon natgespoten. Er volgt nog een verplichte explosie en met een gitaar breekt Chad de spiegel van de studio. Kortom, een typisch non-lineair beeldbrouwsel dat handig inspeelt op de visuele associatie met rebellie waar de bozige tiener wel gevoelig voor is.
Hoe dan ook, het gaat om de manier waarop de woorden in de muziek zijn verweven en dat werkt verbazingwekkend goed. ‘Leader of Men’ begint met een kort uptempo clean gitaarintro, aangevuld met akoestisch gitaar, waar Chad het openingscouplet overheen zingt. Of kunnen we wel van een couplet spreken als er geen refrein is? Op (1:00) wordt dit gedeelte herhaald met een bescheiden ritme. Op (1:42) komen de overstuurde riffs erbij die je al in de leegte kon voorvoelen. En dan realiseer je dat ‘Leader of Men’ alleen maar opbouwt. Een tweede stem komt erbij om het lied-binnen-het-lied deel kracht bij te zetten. Met de band op volle kracht wordt het eerste deel herhaald en dan is het voorbij. Zo’n eenvoudig idee, perfect uitgevoerd.
Er is een theorie die stelt dat het geheim van de schedelklever ligt in een element (over het algemeen de melodie) dat niet wordt afgemaakt en de luisteraar onbewust laat verlangen naar een oplossing die niet volgt. Ergens werkt ‘Leader of Men’ met een zelfde mechanisme, het creëert een spanningsboog die niet leidt tot een oplossing. De luisteraar raakt in die zin verslaafd. MTV zag dit ondertussen ook in en de video wordt gepromoveerd tot regular rotation. Dat waar we met zijn allen, al hebben wij in Europa nog geen idee dat de band bestaat, aan zullen moeten wennen.
Omar Muñoz Cremers