Door de jaren heen heb ik nogal wat muziek uit vele landen verzameld die me diep hebben geraakt. En dan bedoel ik vooral muziek die vaak onder de term “wereldmuziek” weggemoffeld wordt. Het is vaak wel muziek met traditie, folklore, anders dan anders, van een uitzonderlijke schoonheid en vaak zonder de taal te begrijpen. Dus op die manier is wereldmuziek wel een dekkende term. Muziek die je raakt zonder dat je het voor de volle 100% begrijpt. Geloof me ik ken meer niet dan wel, maar het is een leidraad om wellicht eens naar wat anders te gaan luisteren; als je een land bezoekt doe je ook meestal niet alle plaatsen aan. Ik geef graag de voorzet en zie aanvullingen graag in de comments komen. Je hoeft dus niet in het desbetreffende land te zijn geweest. Deze keer Bulgarije.
Doordat Dead Can Dance, waar ik in de jaren tachtig een groot fan van ben geworden, regelmatig een band als Le Mystère Des Voix Bulgares aanstipt als invloed ben ik er maar eens naar gaan luisteren. In eerste instantie heb ik het idee een vreemde kerk binnen te zijn gelopen die niet voor mij bedoeld is. Maar na een paar beluisteringen ben ik om en overstijgt hun mysterieuze muziek een hoop muziek die ik ervoor als het ware of als het mooiste ooit heb ervaren. Het is sowieso de start geweest om me te verdiepen in de muziek van andere landen. In het begin met mondjesmaat en berustend op toeval, maar erna mede door de toenemende kennis ervan ook zeer actief. Het is het begin van een lange reis, waarvan het eind nog steeds niet in zicht is.
Le Mystère Des Voix Bulgares
Als ik het heb over deze band bedoel ik ook afgeleiden als The Bulgarian Voices Angelite, The Bulgarian State (Television) Female (Vocal) Choir, Philip Koutev Ensemble, Bulgarian Folk Ensemble en noem ze maar op. Het heeft alles te maken met rechten, platenmaatschappijen en wie er eerder was. Veel van die ensembles delen leden en liedjes uit de diverse windstreken (Pirin, Rhodopen, Sjoploek en dergelijke), maar veel belangrijker nog de traditie van de nasale meerstemmige zang en veelal onregelmatige, samengestelde maatsoorten. Dit is een traditie in de Bulgaarse vrouwenzang die ver in de tijd terug gaat en daardoor iets bijzonders meedraagt. Het wordt veelal van moeder op dochter doorgegeven, al dan niet tijdens traditionele vrouwenklussen. Ik heb tot tweemaal toe de dames live gezien en de zang is van een onaardse klasse. Het past, zoals ook dikwijls gebeurt, in thrillers en mysterieuze series maar aardt ook prima in de huiskamer; of een artiesten als The God Machine, Nicholas Lens, Goran Bregovic en Ben Christophers weten hun zang ook te incorporeren in hun muziek, echt of als sample. Door de jaren heen zijn er tevens nogal wat ensembles uit andere landen die ook deze sound hebben ingelijfd. Een geslaagd voorbeeld hiervan is Kitka uit de VS. In eigen land is het de mezzosopraan Vesselina Kasarova die de songs op klassieke wijze aan de man brengt op haar album Bulgarian Soul (2003).
De liedjes van Le Mystère Des Voix Bulgares gaan over bruiloften, meisjes die water gaan halen bij de put en andere praktische zaken en worden zowel a capella als met traditionele instrumenten ten uitvoer gebracht. Soms om volksdansen te begeleiden, maar vaak ook voor andere gelegenheden. Hoe vrolijker de gelegenheid des te droeviger de muziek lijkt de sleutel. Dit is iets dat ook in roma muziek van toepassing is. Het is een manier van overleven; stilstaan bij hetgeen je viert en walsen over hetgeen je betreurt. Zoiets. Maar de Bulgaarse dames weten universele emoties op te roepen die je eerder aan bewoners van andere planeten toedicht. Dát is precies waarom zij zo bijzonder zijn. Ze zijn veelal gekleed in een soort Bulgaarse variant op het Zeeuwse meisje en ogen daardoor veelal wat stijfjes. Maar als ze zingen staat de tijd even stil. Superlatieven en aardse termen ontbreken dan gewoonweg. Hoe dan ook is dit de wereldband die de wereldmuziek in mijn leven heeft gebracht. De eerste 4 delen van hun werk, al dan niet uitgebracht op 4ad of Disques Cellier, ook simpelweg met 1 t/m 4 aangeduid, zijn perfect om mee te starten. Een band die ik eeuwig zal koesteren.
Luister Online:
Dilmano Dilbero / Danyova Mama / Duda E Bolna / Bogoroditse
MP3 (sample)’s:
Pilentze Pee
Svatba
Eva Quartet
Dit Eva Quartet bestaat uit 4 jonge zangeressen uit Le Mystère Des Voix Bulgares, maar dan wel van de nieuwe generatie. Het is wel zo dat als je gegrepen bent door de moederband, deze groep er ook ingaat als een preek. Modieus lopen ze er nog steeds niet bij (zie video), maar het is zeker moderner. Ook snijden ze nieuwe onderwerpen aan en brengen niet de traditionele songs ten gehore. De muziek schuift ook iets meer op richting pure a capella en soms zelfs klassiek, maar wat blijft is die bijzonder kenmerkende zang. Hun beider cd’s Bulgarian Folklore Gifts (2000) en Harmonies (2002) zijn meer dan de moeite waard als je valt voor dit mysterieuze geluid.
Luister Online bij Myspace:
Kodjilio / Ibish Aga / Shopski Airs / Dzyalo Blazheni Este
Luister/kijk Online bij YouTube:
Live optreden
Isihia
Isihia (of eigenlijk Исихия) is dan echt een hedendaagse band, maar waarbij de Bulgaarse folklore diep geworteld zit. Het is voor mij dan ook meer verbonden met wereldmuziek dan doemmuziek die ze toch ook wel in huis hebben. Ze laten zich wel graag beïnvloeden door grote thema’s, zoals het verlies van identiteit van de Bulgaren en het Orthodoxe Slavisch geloof van de 14de eeuw tot nu. Daarnaast laten ze zich ook gewoon inspireren door de Slavische kerkzang, Bulgaarse folklore, Dead Can Dance en Anastasia. Het viertal maakt naast meer traditionele instrumenten als gaida (Bulgaarse doedelzak), kaval (blaasinstrument), tambura (Bulgaarse bouzouki, snaarinstrument) en percussie instrumenten ook gebruik van cello, gitaren, keyboard en (koor)zang. Alles bij elkaar genomen komen ze op volledig eigen wijze ergens uit tussen doom, folk en duistere sacrale muziek. Het is ondanks dat het uit andere vaatjes tapt dan de zingende dames ook onaards mooi en enorm bezwerend. Ze hebben sinds 2001 pas 3 cd’s uitgebracht, dus dat is best overzichtelijk.
Luister Online bij Myspace:
За Вярата На Шишмана / Saruyar / The Curse / Wind Oh Wind / Klyuch
Irfan
Ook Irfan is doordrongen van het Bulgaarse, maar gebruikt de (neo)folk om er meer de richting van de etherische heavenly voices kant op te gaan met hier en daar een gotisch randje. Een soort Bulgaarse Dead Can Dance, maar dan toch anders. Hieronder kan je enkele songs van hun twee albums beluisteren. Ze maken eveneens wereldse muziek van een bijzondere klasse, maar dit is klaarblijkelijk iets typisch Bulgaars.
Luister Online bij Myspace:
Return To Outremer / Star Of The Winds / Hagia Sophia / Otkrovenie / Salome
door Jan Willem Broek