Death Magnetic, wat moet je ermee? In de eerste van een reeks artikelen waarin schrijvers vertellen welk Metallica album het beste is beginnen we heel gewoon met hun vierde album. …And Justice For All uit 1988. OMC destijds net doorgedrongen tot het legioen van Satan hanteert het zwaard en de weegschaal.
In 1988 was ik net definitief tot
het metaldom bekeerd, waarmee een korte maar intensieve en essentiële periode
in mijn leven aanving. Eerlijk gezegd is dat belangrijk om voor af te stellen
als het gaat om de waardering die ik altijd heb gehad voor …And Justice For
All, het vierde album van Metallica dat in hetzelfde jaar verscheen, het
eerste sinds de dood van bassist Cliff Burton. Na een spoedcursus Iron Maiden
was ik klaar voor Metallica en kocht dan ook gewoon maar de nieuwe. En die
beviel. Radicaal subjectivistisch kan ik stellen dat …And Justice For All Metallica is, misschien onderbewust de enige Metallica die ik volledig omarm, die compleet onderdeel van mij is. De drie voorafgaande kwamen te vroeg als uit een tijd voordat ik geboren was, de platen erna leken steeds meer het product van een andere band.
Metallica was voor mij, qua subculturele investering, een handige band
op dat moment. Samen met Slayer het beste wat metal had te bieden, maar op
metal werd door de buitenstaander, ondanks een zekere nieuwsgierigheid,
neergekeken. Hard, dom, laag, de vooroordelen zijn bekend. Maar Metallica werd
bij de VPRO gedraaid dus het had net dat intellectuele, zo je wilt eigenzinnige
waar ik wel gevoelig voor was (of beter: het was daardoor muziek die over
bepaalde grenzen van genreconventies en subculturen heen bewoog.)
Je zou het tijdens een bezoek aan
de Groenoord Hallen misschien niet durven te herhalen maar …And Justice For
All maakte die spanning volkomen waar. …And Justice For All klonk
als een doolhof, ideeën leken niet te worden afgemaakt, tracks stoppen,
springen over naar een andere versnelling, maken bochten, vinden doodlopende
wegen, keren trapsgewijs terug, vinden toch een uitgang, maken een nieuwe
sprong, draaien weg in een spiraal. Hypermetal zou ik het nu willen noemen. Dat
is een mooiere term dan waar het album eigenlijk voor staat: de geboorte van
progmetal. Voïvod zou een jaar later op Nothingface open kaart spelen
met hun cover van Pink Floyds ‘Astronomy Domine’, het is metal die de
liefhebber van progrock in principe zou moeten kunnen begrijpen. Nu, in tijden
van Asva, Meshuggah, Sunn 0))) de normaalste zaak van de wereld maar twintig
jaar geleden was dat een nieuwe botsing tussen twee muzikale continenten.
reeks albums ervoor aanschouwt een logische plaat. Rauw debuut, zelfverzekerde
tweede met veel populistische klassiekers, het perfectioniseren van de
esthetiek met Master of Puppets. …And Justice For All is dan het
exces van die esthetiek. Metallica voert alles op, de plaat puilt uit van de
riffs, de akoestische intro’s worden nog Middeleeuwser en nog bruter uit de weg
geduwd. Daarna vond ik Master of Puppets gewoonweg te netjes, inderdaad
de netheid van een klassieker.
Op …And Justice For All
breekt Metallica ook definitief met het bovennatuurlijke. Geen ‘Things That
Should Not Be’ meer, de thema’s die met Master Of Puppets op de
voorgrond waren getreden (waanzin, antimilitarisme, macht) worden nu uitgewerkt
tot een groots wereldbeeld, of eigenlijk een beeld van de Amerikaanse
samenleving aan het eind van acht jaar Reagan. Corruptie, samenzwering,
machteloosheid, permanente oorlogdreiging, natuurvervuiling, paranoia het grijpt allemaal in
elkaar en op zo’n manier dat er ook geen ruimte is voor ontsnapping. Hoop is
gereduceerd tot de cynische kennis van de observator (Hetfield) die het
allemaal, bij voorkeur in commandoachtige formuleringen, uitlegt. De pastorale akoestische intro’s zijn als een dagdroom die vervliegt en het
afsluitende ‘Dyers Eve’ spelt het als in speedmetal gevouwen zelfmoordbrief
uit. Tekstueel is …And Justice For All Metallica op zijn scherpzinnigst,
voordat Hetfields survival ideologie een grotere rol ging opeisen (al is dat
een logische uitweg, de romantisch-libertaire vlucht die diepgeworteld is in de
Amerikaanse psyche, of beter in een van de Amerikaanse psychés.) Maar losse songteksten zijn krachteloos, zoals in goede literatuur de zinnen (door opbouw, woordkeuze, klanken) de inhoud dramatiseren, maakt de muziek door de logheid van de riffs en de nerveuze overgangen de overkoepelende thema's van verplettering van individualiteit, de alertheid in waanzin en de verdwaling door het politiek-juridische labyrinth hoorbaar.
…And Justice For All draagt
ook de kiem voor de neergang van de band in zich. Niet de commerciële neergang
natuurlijk maar de neergang als ongenaakbare metal-entiteit, die geen
videoclips nodig had, noch grote studio’s en dito producers. ‘One’, de opvolger
van ‘Welcome Home (Sanitarium)’, met veel bombarie voorzien van een arty clip, vormt ook de vergiftiging van Metallica.
Destijds was het nog niet zo duidelijk maar dit was hun toegangsticket tot classic
rock, de Top-100 Aller Tijden. Op een gegeven moment sloeg ik het nummer over.
Aangezien het album in alles excessief is, zo ook in speelduur, had ‘One’
wellicht beter een single-zonder-album kunnen zijn. Nu ik weer naar het album
luister past ‘One’ er eigenlijk naadloos in, maar het blijft ook het enige
“liedje”, want …And Justice For All zou verder geen eeuwige
live-favorieten aandragen als ‘For Whom The Bell Tolls’ of ‘Seek &
Destroy’.
…And Justice For All is
Metallica als supernova, een briljant moment waarvan ik de straling nog steeds
voel. Het luidt namelijk ook op persoonlijk niveau meteen mijn aftocht uit
metal aan. Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat …And Justice For All
de overgang naar house, twee jaar later, heeft voorbereid. Het is moeilijk te
duiden waar dat precies aan ligt. Er zijn muzikale details, de manier waarop Ulrich soms met roffels een sprong naar een ander plateau bewerkstelligt zou je kunnen terughoren in Hardfloor, sommige Hetfield riffs lijken erom te vragen om bevrijd te worden uit de (heerlijke) stop-start ritmiek en gevangen te worden in een loop. Het is in ieder geval niet zonder precedenten, immers Joey
Beltram zocht met tracks als ‘Mentasm’ (net als 'Dominator' bezit die track een metalwaardige vuist-in-de-lucht-riff) naar eigen zeggen naar een zelfde
duistere energie als Black Sabbath. Energie,snelheid en precisie zijn een deel van het
verhaal, ‘Blackened’ lanceert zichzelf op een gegeven moment als een
technotrack na een breakdown (maar dat doet Roxy Musics ‘Virginia Plain’ ook.) …And
Justice For All heeft iets machinaals, dat zou de thematiek ondragelijk
moeten versterken, de sociale machine zonder ontsnapping die het individu
vermorzelt hoorbaar gemaakt. Net als in techno ontwaar je daar juist een ander
leven in, de mens-machine wil ook wel eens headbangen.
door OMC