Schrijver Jonathan Lethem publiceerde eerder over Bob Dylan en James Brown, en het autobiografische ‘The Fortress of Solitude’ gaat over een jongen die rockjournalist wil worden. Die jongen is ook aanwezig in ‘Fear of Music’, Lethem’s ode aan het derde studioalbum van Talking Heads, de meest recente uitgave in de 33 1/3 serie over muziekalbums. Lethem was een adolescent toen het album uitkwam en woonde net als de band zelf in New York. Voor hem was Talking Heads ‘the definitive New York rock band’ en ‘Fear of Music’ zijn favoriete album. Zijn obsessie met het album ging zelfs zover dat hij er zich totaal mee identificeerde, en moest daarom wel leiden tot een literaire ode – bedoeld als een andere versie van het album, dat ook zonder de muziek op zichzelf kan staan: “I didn’t want to write about Fear of Music, I wanted to write Fear of Music”, aldus de schrijver.
Lethem geeft niet om trivia en concentreert zich vooral op zijn eigen indrukken die het album bij hem opwekte– vooral die van vroeger, uiteraard wat vertekend door de tijd. Ondanks de ‘stream of consciousness’-achtige stijl is het boek toch een coherent geheel, waarbij verschillende verhaallijnen later worden samengevoegd, als ware het een romanplot – hier is de schrijvershand van Lethem duidelijk te zien, maar ook de strakke indeling helpt een handje: de hoofdstukken zijn precies lang genoeg om niet te gaan vervelen – ongetwijfeld dankzij een goede eindredacteur.
De aanpak van Lethem is (hoe kan het ook anders) literair: hij benadert ‘Fear of Music’ als een tekst die vervolgens gedeconstrueerd wordt, waarbij artwork, muziek en tekst één geheel vormen – en het uiteindelijke resultaat is dan ook zeer persoonlijk van aard. Die aanpak wordt niet door iedereen gewaardeerd: in negatieve recensies op Amazon werd het boek vergeleken met een gemiddelde recensie op Pitchfork Media. De lezer wordt voor de schadelijke gevolgen van deze aanpak door Lethem zelf gewaarschuwd in de inleiding, en tevens aangespoord om het album hard te draaien tijdens het lezen.
‘Fear of Music’ en Lethem vormen samen een goede combinatie – Lethem maakt de intertekstuele vondsten van David Byrne inzichtelijk in een prikkelende stijl, die weinig te raden over laat, bijvoorbeeld zijn beschrijving van het nummer ‘Memories Can’t Wait’: [the song is] a fucking disaster area, a black bubbling cauldron full of barking dogs and backwards masking – the dumb-scary trick of “satanic” bands – and every other creepy sonic tape-effect Brian Eno couldn’t sell to Devo” (p.67). Lethem erkent dat ‘Remain in Light’ een logischere keuze geweest zou zijn voor een boek, maar ‘Fear of Music’ maakte meer indruk. Byrne blijkt een zeer zelfbewust tekstschrijver die zichzelf ook graag mag tegenspreken om de biograaf te slim af te zijn – des te meer een reden voor Lethem om op zijn eigen instinct te vertrouwen.
‘Fear of Music’ combineert disco, punk en funk – en zelfs Afrikaanse ritmes. De teksten gaan over collectieve angst, wantrouwen en stress – thema’s die Lethem linkt aan zowel tijd als plaats (New York, eind jaren ’70), maar ook aan wat er komen gaat. Science fiction – een genre dat van invloed is op Lethem’s fictie - is een andere pijler van het boek: ‘Fear of Music’ verklankt een dystopische samenleving in de toekomst, die elk moment kan aanbreken (zie ook Joy Division).
En natuurlijk is Lethem ook een beetje een rockjournalist – hij is niet mild over de paar miskleunen op het album, die altijd verdacht achteraan staan (hier gaat het om ‘Animals’ en ‘Electric Guitar’, de laatste track heeft zulke vreemde teksten dat analyse zinloos lijkt, totdat Lethem opmerkt dat de tekst een commentaar is op de begeleidende muziek). Interessant ook is de ontstaansgeschiedenis van ‘Drugs’, dat eerst ‘Electricity’ heette en door de productie van Brian Eno heel anders klonk dan het orgineel.
Maar dit zijn terzijdes – of je zijn mening deelt of niet, de tekst van Lethem staat als een huis– net als het album ‘Fear of Music’ zelf.
EvR