En we lijstebreien vrolijk verder. Ik zat ter voorbereiding nog even te neuzen in mijn eerdere jaaroverzichten en ik kan het intro van 2008 wel kopiëren+plakken. 2009 was wederom een goed jaar in de breedte en opnieuw waren er geen echte uitschieters. Ik vind tegenwoordig alles wel ok. De mildheid heeft toegeslagen, wat ik je brom. Dit hield wel in dat ik met een voorselectie van een stuk of veertig platen zat, die allemaal "aardig" waren en het uitlichten van de ene t.o.v. de ander nogal arbitrair leek. Vreest niet, er is zoals het hoort geschift naar tien stuks en er is zelfs een volgorde, maar ik moet zeggen, hussel ze opnieuw en ik ben ook tevreden.
9. Jon Hopkins – Insides
Knoppendraaier Jon Hopkins is eveneens een muzikant die stiekem op de kracht van één ijzersterk nummer de lijst haalt. In zijn geval het puntje van de stoel/gekrulde tenen van plezier-epos Light Through The Veins, voorheen vooral bekend omdat Coldplay het samplede. Hopkins is zo'n man die altijd wel een prima belegde boterham zou hebben verdiend in de muziek, hij is ongetwijfeld multi-inzetbaar in allerlei technische hoedanigheden en als je hem lief aankijkt wil hij vast ook nog wel wat piano spelen, zijn eigenlijke stiel. Er is een kans dat Insides achteraf de enige keer is dat de man in het pop-spotlight treedt. Inmiddels is hij, zoals makkelijk te voorspellen was, opgeslokt door Hollywood en pende hij al een soundtrack voor de nieuwe Peter Jackson. Zo kunnen we Insides misschien wel zien als zijn definitieve showreel. Een vioolarrangementje hier, een pianootje daar (ik hoor weer eens Eternal Sunshine in Small Memory) en ook nog wat stevige actiefilm-beats in Wire. IDM heeft duidelijk ook nog zijn interesse, maar daar heb je dan weer weinig aan in Hollywood, vrees ik. Snel nog even terug naar Light Through The Veins. Negen minuten lang laagjes stapelen par excellence. En denk maar niet dat het chaotisch of muddy wordt. Het zijn de bekende lessen van Steve Reich in praktijk gebracht, noem het afgezaagd, het is eerder gedaan, maar als je zo'n hemelse orgastische droomtrance-versie van Electric Counterpoint weet te creëren ben je voor mij nog altijd een held. Hoor de fladderende synths stuiteren richting vijfde minuut. En het echte genie zit 'm in een oplossing zonder beat, maar een even wonderschone als simpele elektrische piano-melodie.
Hoewel vooral The Horse Company, Anne Soldaat en het zo tragische geëindigde Club Diana prima platen uitbrachten wordt de eer van de Lage Landen in deze lijst hooggehouden door Tom Pintens. Wederom een man van de achtergrond, die hand- en spandiensten verrichte voor o.a. Roosbeef en (kent u ze nog) Flemming. Hij is de Gorki van dit jaar, want ik besef ineens dat ik 'belgenpop' juist in de moerstaal het meest waardeer. Winter Maakt Ons Vrolijk is een plaat vol maffe gedachtekronkels, tekstueel geschreven door Pintens' vriendin en door hemzelf gezongen met zachte, vriendelijke stem. Met uitzondering van het lelijke piano-coda is de plaat over de gehele linie uitstekend. Probeer de lichte up-tempo elektronica-invloeden in Van Nu Af Aan Verlangt Ze en de titeltrack. 'Dit keer op mijn werk zal ik niemand meer ontmaagden, voor mij staan nieuwe jaren.' De treurigheid van de vingerknippende beat in Er Is Das Pop ('Lucy kijk eens rond er is ook Shaffy en van Gogh') Het is dat ze in Wallonië geen Nederlands spreken anders zou In Charleroi een alternatief volkslied kunnen zijn. 'Het land ligt overhoop, maar de kinderen gaan naar school in Charleroi.' Rond dat moment gaat een zeer beschaafd kerstmis-sentimenteel damesgospelkoortje meezingen en begint Tom Pintens ineens over Breda. Ik snap nog steeds niet waarom. Tijdens Terwijl De Melk Overkookt, het allermooiste en meest romantische liedje doorzie ik het album ineens. Tom Pintens is de muzikale versie van de Dardennes, en dan niet alleen de grauwe ellende, maar juist die paar lichtpuntjes. Achterop de fiets in Le Silence de Lorna. 'En ook al hebben we geen geld, ik zou je nooit verkopen.'
'I used to make you songs so easily.' Dear John is de moeilijkste plaat van het jaar. Het is bijna pijnlijk om ernaar te luisteren en van alle albums heb ik er de meeste moeite mee er iets over te zeggen. Teveel herkenning van mijn kant. De (manische?) jubelende extase van Loney, Noir is ingeruild voor een kille Jandekiaanse depressie en een daarbij passend geluidsdesign. Het is even wennen, maar het werkt in al zijn ellende perfect. Luister naar de bedompte "orchestra hits" in Everything Turns To You en Harsh Words en de eigenlijk overal klingelende ritmes, die nu iets hebben van een vertwijfelde fietser met zijn eindeloos malende gedachten. Dear John gaat ook over hoe tijd door je vingers glipt. 'I was only going out to get back in. I must have slept for many years. I fell asleep in the lion's mouth, I didn't mind the danger at all.' En voor je het weet: 'Summers turned so fast, like everything I knew and friends passed me by all the ones I used to know.' En zo kan ik nog wel even doorgaan, maar het zou gênant worden, zoals Emil hier een keer te ver gaat in het larmoyante op Albinoni geïnspi
reerde Harm/Slow. Gelukkig breekt muzikaal gezien helemaal aan het eind de hemel toch nog een keer open, zoals vreemd genoeg vaak de outros het mooist zijn, alsof de Zweed zich pas met de eindstreep in zicht echt durft te ontspannen. Het allerlaatste nummer is dus het mooist, de donderwolken rommelen nog, maar Emil zingt de angsten weg met een fladderende falsetto-hartenkreet waar Sufjan Stevens trots op kan zijn.
6. Charles Spearin – The Happiness Project
The Happiness Project is een album waarop gesproken woord een op een is vertaald naar muziek. Dat klinkt nogal avant-gardistisch, maar wat de release juist zo aangenaam maakt is het totale pretentieloze. Babbelen met de buren, hoe cosy wil je het hebben. Nou, luisteren naar je eigen jengelende kinderen aan het ontbijt, wat ook nog langskomt. Over de bescheiden begeleidende muziek is zeker nagedacht, maar ook die heeft iets achteloos, alsof het eerste ideetje ook meteen gebruikt is. En elke keer dat het album dreigt af te glijden naar vergeetbaar en niksigs, komt Spearin toch met een minuscule wending, een kleine suggestie. The Happiness Project is eigenlijk een radiohoorspel van een half uur, waarbij we zeven mensen leren kennen. Mensen als Anna, de begeleider van 'challenged women', die daarvan Zen-wijsheden opsteekt, de doof geboren Vanessa, die in de meest indringende compositie vertelt hoe ze haar gehoor terugkreeg en de aandoenlijke Marisa, die vrijwel onmiddellijk in haar gedachten verstrikt raakt en dan vrolijk uitroept: 'Ok, I blew that one, send me home!' Waar ik zei dat de luisteraar zeven mensen leert kennen, is het eigenlijke antwoord natuurlijk acht, want Spearin verstopt zichzelf niet, in het gesprekje met Marisa lijkt hij zelf ook wat verlegen. De oude Mr. Gowrie dwingt hem letterlijk tot wat interactie, als hij vertelt dat hij uit een gezin van veertien kinderen stamt. Hij wacht. Spearin zegt niks. 'You know', zegt Gowrie dan. En dan zegt Spearin, 'wow'. De kleine aansporing die gevraagd, zelfs geëist werd. Even later lachen ze samen, een van de vele geluksmomentjes.
5. Neko Case – Middle Cylone
Een vriend van mij is een groot New Pornographers-fan. Toen ik hem mijn jaarlijstje voordroeg was hij na het noemen van Neko Case even stil. 'Nou', zei ik enthousiast. 'Ik vind het een verschrikkelijk album!' Ondanks dat Middle Cyclone op 5 staat te pronken kan ik het begrijpen. Neko Case, die me voorheen nooit was opgevallen, heeft iets van weg van een Gorki-personage. 'Op mijn trouwfeest was mijn nonkel dronken de DJ draaide La Paloma en tante die zong mee.' En 'Maneater' Neko is eigenlijk nonkel, dj en tante ineen. Haar melodieën zijn van klatergoud, hebben meer iets van foute country-slijpers en lijken altijd al te hebben bestaan. Neko zingt ze met een dominante presence, niet met dubbele tong, maar wel aangeschoten los, als de joviale, volkse, naar parfum walmende tante die je met vuurrood gestifte lippen drie kleffe smakkerds geeft. Je mag ze best, maar moet ze echt zo dichtbij komen? Het is geen toeval dat Neko het slechtste nummer van alle hier aanwezige platen serveert. Na het horen van Never Turn Your Back On Earth nam ik me voor nooit een nummer van Sparks te luisteren. Een noodzakelijk zapmomentje om Middle Cyclone te genieten. De rest is echter uitstekend. This Tornado Loves You is het openingsnummer van het jaar. 'Come out to meet me, run out to meet me.' Uitgelaten zwierend, met een slotmantra dat deze luisteraar verliefd doldraait. People Got A Lotta Nerve valt in dezelfde categorie. In de plotseling smaakvolle indie-ballade Vengeance Is Sleeping word het me duidelijk. Neko Case is gewoon de Martha Wainwright van dit jaar, dames die je graag de touwtjes in handen geeft. (En als je ze niet zelf zou geven!)
De verrassing. Tot dit jaar had ik Patrick Wolf altijd afgedaan als een totaal overschat figuur, het zogenaamde wonderkind met zijn viool. Maar dan, The Bachelor. Een echte sleeper hit. Na een eerste luisterronde concludeerde ik dat Wolf eindelijk iets aardigs had gebrouwd en drukte zowaar eens niet op de delete-knop. Maanden later nam ik de cd, met de absurde maar passende Final Fantasy-hoes, toch maar 'ns mee uit de bibliotheek, wat qua concentratie-niveau de voorkeur heeft boven mp3's. Verbazend veel draaibeurten volgden. Wolf mikt hoog, vliegt in hardere nummers uit de bocht, maar in het middenstuk komt hij hard met een meesterlijke popsymfonie in drieen. Eerst is daar de duister stampende titeltrack, dat opent met een Eurofestivaliaans viool-thema. Ik bedoel dit positief, ze zouden Patrick Wolf echt eens moeten sturen. Hij heeft de sentimentaliteit. De heldin van het liedje is ene Eliza Carthy, een folkzangeres met een stem rauwer dan die van Marianne Faithfull. Met reden overigens, want ze had op dat moment een cyste op de stembanden! Ze duetteert fantastisch met Wolf, die gedurende het album pompeuze ridder en verlegen knaap ineen is. Het daaropvolgende Damaris brengt vervolgens definitief de Songfestival-sfeer, met een hippe beat en bizarre synths, die op onnavolgbare wijze combineren met fluiten en strijkers. Gooi er wat Lord of the Dance-tappers bij en je hebt Douze Points. Wolf croont er al emotioneel op los, maar er blijkt nog een schepje bovenop te kunnen met een massaal koor, dat 'Rise up, rise up' schreeuwt. Heerlijk. Het kan nog fouter, als Damaris verglijdt in het Keltisch aandoende Thickets, met de aandoenlijkste quote van Tilda Swinton: 'Just a little further up the hill boy, you'll be home soon enough'.
3. Dinosaur Jr. – Farm
Het is in deze nummer drie het duidelijkst gesymboliseerd, maar het geldt eigenlijk ook voor de nummers twee en vier van de lijst: het vermogen jezelf opnieuw uit te vinden, om daarmee luisteraars die je voorheen schouderophalend afdeden aan te spreken. Het lijkt vaak onmogelijk voor bands, de eerste plaat is prachtig en daarna volgt de lange weg downhill, waarbij het niveau zelfs dermate zakt dat je geen er geen nieuwe fans bij 'wint' en die van vroeger slechts mopperen. Bij Dinosaur Jr is het natuurlijk extra knap omdat het een reünie is. Farm kan wel eens de beste reünieplaat ooit zijn. En nieuwe fans als ik zijn het bewijs dat het geen geforceerd enthousiasme is van nostalgisten. Farm is werkelijk een uitstekende, vurige gespeelde rockschijf. Hield ik destijds in mijn stu
kjes voor File Under en deze site nog wat slagen om de arm, nu zeg ik, weg daarmee. Die opener is óók goed, net als de liedjes van Lou Barlow, al helpt J Mascis een stevige hand door in Your Weather met een van zijn beste en snerpendste pielsolo's te komen. De hoogtepunten in het gitaarwerk van de grijze goeroe aanwijzen zou sowieso uitmonden in het noemen van alle nummers. Crunchy! Ach, hoor hoe de gitaar gently weeps in de break van Oceans In The Way, de jangly vrolijkheid van See You, of het rustige akkoordtapijt uit het intro van Plans, met sympathiek bescheiden drumwerk van Murph. Misschien wel het allermooiste moment. De vocalen van de krakerige mompelaar zijn hier van minder belang, maar de korte stemverheffing in Said The People om een paar 'save me' uit te stoten, mag niet onvermeld blijven. Het lijkt wel of J zich een beetje schaamt, want na beide keren staart ie snel naar beneden, naar de gitaar (en de schoenen?) om zich 'hè veilig' daarmee bezig te houden. Dan is ie vast pas echt gelukkig.
2. Mount Eerie – Wind's Poem
En zo sijpelen twee jaar na aanvang van het Onvermijdelijke Metal-project dan eindelijk invloeden uit het genre door in de lijst. Ergens de verkeerde, want geef mij maar cheesy melodieuze Amerikaanse metal in plaats van I Am The Black Wizards. Kennelijk had Phil Elverum (voorheen The Microphones) het nodig om mij eindelijk van zijn kwaliteiten te overtuigen. Wind's Poem is een echte shock and awe-plaat, die bijna bewust de bedoeling lijkt te hebben de luisteraar te overdonderen. Ingrediënten: Noorse noise en tekstuele eruditie gevat in haiku-achtige wijsheden over de elementen. Het is ook zo'n uiterst zeldzaam album dat dwingt ervoor te gaan zitten en de zeventig bezwerende minuten in een keer tot zich te nemen, dat is dus inclusief de drie bonustracks, waarvan de eerste de vlijmscherpste (en dus beste!) metal-uitspatting brengt. Breng die dubbele bass drums en die tremolo's! Een stilstaande Zen-achtige eeuwigheid daarvoor trapt opener Wind's Dark Poem de deur in (of beter, raast 'm kapot) waarna de lieve jongen in Elverum het overneemt. Elf minuten lang zoemen de synthesizers in Through The Trees, als de drumbeat eindelijk start is het alsof er leven in een ijskoud lichaam wordt geblazen. De fragiliteit in de stem van Elverum in een lied als Wind Speaks is om sprakeloos van te worden. Het meest aangrijpend is Between Two Mysteries, dat passend begint met het citeren van het Twin Peaks-thema, iets wat overigens bijna banaal aanvoelt. De muziek overstijgt dat soort vergelijkingen met gemak. Bijna absurd (ik kan wel wat grappen verzinnen) is de plotseling entree van Afrikaans-aandoende duimpiano's/kalimba's. Ze vormen samen met de synthesizer de subtiele basis voor Elverum's mooiste stemverheffing: 'But my heart will not stop thumping/the shapes in the dark still look convincing/so here I am.'
1. Franz Nicolay – Major General
De nummer 1 van dit jaar voelt aan als een album van gisteren, of yesteryear, of zoiets. Franz Nicolay is een beetje een poor man's (of working class) versie van Songdog. Inderdaad, mijn nummer 1 van 2008. Bovendien hebben we het hier over een zij-projectje van de multi-instrumentalist van The Hold Steady, waarmee de vergelijking met de E Street Band en andere navolgers als The Gaslight Anthem verklaard is. Wat Franz Nicolay mist aan literaire hoogstandjes, maakte hij echter goed met tranen, theatraliteit en vooral zweet. Major General schittert vooral in de up-tempo swingende tracks, hoor hoe Do We Not Live In Dreams erin knalt en het orgeltje en de backing vocals in Confessions Of An Ineffective Casanova. 'I can still feel your body turning'. De afwisseling tussen hard/zacht is het hele album uitgekiend. De eerste twaalf (!) tracks zijn stuk voor stuk hits, enigszins tragikomisch is nu net het dertiende en laatste nummer een sof. Daar komt 'de Snor' (prachthoes!) ineens met een Nits-akkoord. Brr. Snel vergeten en terug naar liedjes als het emotionele Hey Dad. Franz Nicolay overstijgt de eerdere genoemde vergelijkingen met een geheel eigen zwierige zigeuner-vibe. Waar Neko Case losjes zingt is Nicolay gewoon bezopen, verkouden articulerend met dubbele tong. Toch typisch dat ik, geheelonthouder, daar weer over begin. Het zegt vast wat. Hoe dan ook klinkt Franz Nicolay alsof de lokale jonge wildebrassen uit een Roemeens boerengehucht, geleid door een drama queen, platen van The Boss proberen na te spelen. Luister alleen maar naar World/Inferno Vs. The End Of The Evening. 'We stole all the liquor and the cocaine' en veel later in Cease-Fire, or, Mrs. Norman Maine: 'These days you're broke, I got a pile of tens/So baby let's go out tonight, see how fast we can spent/I got a couple hundred bucks, let's go out all night/And see if that money can last into daylight/If we can't love each other/Just for the night, let's pretend.'
(door Ludo)