2019 zit er weer bijna op. Tijd om er even tussenuit te knijpen en te werken aan jaarlijstjes, een NNM en dergelijke. Binnenkort zullen de jaarlijsten hier met enige onregelmatigheid ook gepubliceerd worden. Maar voor nu dus even onze laatste lijstjes uit het:
SCHADUWKABINET
We luisterden naar: Alder & Ash, Kjetil Bjerkestrand, Nelia Safaie, Vlimmer en Various Artists: Eilean 100. En gingen naar: Trupa Trupa + Yip Roc en Emily Jane White + Queen Of The Meadow.
Bedankt voor het lezen en alvast fijne feestdagen en een goed 2020!
Jan Willem
Alder & Ash – The Crowneater (cd, Adrian Copeland)
De cello is denk ik echt wel mijn favoriete instrument. De emoties die daarmee geschilderd kunnen worden zijn zo mooi en haast onbegrensd. Dat laatste wordt zeker aangetoond door de Canadese cellist Adrian Copeland, die echt het maximale vergt van zijn instrument. Als Alder & Ash heeft hij in 2017 al de bloedstollend mooie albums Psalms For The Sunder en Cluthced In The Maw Of The World het licht doen zien. Deze verschijnen in de “Prelude To The Decline”-serie op het geweldige Lost Tribe Sound label. Nu komt hij met zijn in eigen beheer uitgegeven The Crowneater. Hierop serveert hij 9 tracks die samen een goede 47 minuten duren. Hij lijkt nog meer dan ooit uit zijn cello te toveren, al dan niet voorzien van effecten. Met zijn volledig instrumentale muziek weet hij een veelzeggend en tot de verbeelding sprekend geheel te creëren. Dat gaat van rustieke neoklassiek, dark ambient, folk en filmische muziek tot doom jazz, noise, industrial, drones en bijna metal. Het is echt van een compleet andere orde. Ik denk dat fans van zowel David Darling, Tom Cora en William Ryan Fritch als Julia Kent, Guy Gelem, Hildur Guðnadóttir en Apocalyptica hier harder voor gaan lopen. Het toont ook maar eens te meer aan dat je met de jaarlijst tot het einde toe moet wachten, al zijn er vele kandidaten. Maar wat een aangrijpende, diepgravende beauty is dit!
Kjetil Bjerkestrand – Stabat Mater (cd, Kirkelig Kulturverksted / Xango Music Distribution)
December is de maand van de donkere dagen, maar ook Sinterklaas, Kerst en jaarlijstjes. Daar past natuurlijk ook heel stemmige, zelfs religieuze muziek bij. Dat laatste hoeft echt geen belemmering te zijn voor niet-gelovigen, weet ik uit ervaring. Religieuze muziek, heeft net als klassieke muziek een zekere puurheid die wars is van hypes, bepaalde meningen en dergelijke. Het fantastische Noorse label Kirkeklig Kulturverksted (met het kerkelijke in de labelnaam) brengt zowel vele wereldse als religieuze releases uit, die alle culturen, volken en religies omarmen. Van Iran tot Palestina en van Noorwegen tot de VS, niets is ze te vreemd; een toonaangevend voorbeeld in labelland. Nu brengen ze het album Stabat Mater uit van de Noorse componist en toetsenist Kjetil Bjerkestrand (1955), die hiermee zijn eerste zelf geschreven album in 40 jaar uitbrengt. En dan ook meteen een mis voor de doden. Ik ben hem op andere albums wel tegengekomen, maar ken eigenlijk geen solowerken van hem. De “Stabat Mater” is één van de meest bekende middeleeuws-Latijnse gedichten, die gaat over Moeder Gods (Maria) in haar smart om de gekruisigde Jezus. Iedere ouder kan zich hierin vinden, los van welk geloof je aanhangt. Hoe het ook zij, Bjerkestrand (tevens minimoog) laat in een goede 33 minuten 7 composities het licht zien, die op hedendaagse wijze klassieke muziek ten gehore brengen. Hij mag hierbij rekenen op de werkelijk zinnenstrelende zangeres Live Maria Roggen, violist Arve Tellefsen, toetsenist Øystein Moen en concertmeester Tino Fjeldii. De combinatie van akoestische en elektronische instrumenten levert al een interessant geheel op, maar de etherische zang daarbij zorgt echt voor de kers op de taart. Het is een zowel spannende als uiterst ontroerende luisterervaring.
Nelia Safaie – Songs From Lands Of Silence (cd, Kirkelig Kulturverksted / Xango Music Distribution)
Ik vind het altijd lastig wanneer je iets traditionele, folk- of wereldmuziek noemt en heb het idee dat dit vaak ook niet echt een duidelijke grens heeft en door elkaar gebruikt wordt. Bij Afrikaanse muziek heeft men het dikwijls over wereldmuziek en bij Ierse weer over folk. Misschien moet ik me ook niet bezig houden met deze terminologie, want uiteindelijk draait muziek toch hoofdzakelijk om het gevoel dat je erbij hebt. Toch maakt het voor de lezers het soms wat duidelijker waar je het over hebt. Gevoelsmatig noem ik iets vaak wereldmuziek als er een soort universeel te begrijpen gevoel achter zit, zonder dat je per se de taal verstaat. Dat geldt al helemaal voor de Iraanse zangeres Nelia Safaie, die uit de leerschool van de geweldige Mahsa Vahdat komt. In 2016 is ze ook te horen op de fraaie compilatie Songs In The Mist, naast de zeven andere talentvolle zangeressen Sara Parvaresh, Ooldouz Pouri, Maryam Lamei, Sahar Mansourzadeh, Parand, Mahsa Azizmi en Yasaman. Hoewel het sinds 1979 ten tijde van de (culturele) revolutie in Iran verboden is voor vrouwen om er solo te zingen, heeft het er toch weinig vrouwen weerhouden om toch te gaan zingen. Een deel van die zangeressen, zoals Sussan Deyhim, Googoosh, Hayedeh, Ahdeyeh en later ook Mahsa en Marjan Vahdat, hebben hun heil buiten hun vaderland gezocht. Nelia Safaie opereert wel vanuit Iran en brengt op het geweldige Noorse label Kirkelig Kulturverksted nu haar solodebuut Songs From Lands Of Silence uit. Safaie (zang, tar, sitar, baghlama) krijgt daarbij steun van muzikanten op contrabas, gitaar, duduk en andere percussie-instrumenten. Het album schept een contrast van hoop, verlangen en licht tegen een donkere achtergrond, waarbij Nelia de meeste songs zelf heeft geschreven. Over de situatie in haar land schrijft ze dit voorwoord:
”Ik streel je donkere haar
Mild met geduld, maak de knopen los
Je bent in mijn armen, gehard door de tranen op je wang, bedroefd slapend
En bereid een feest voor om je gelukkig te maken
Dit is alles wat ik kan doen
Nodig de wereld op een dag uit om naar je schoonheid te staren
Mijn land!”
Met een ambivalente liefde voor haar land schrijft ze haar muziek, die doorspekt is met onversneden melancholie, mysterie en magie, die zo invoelbaar en meeslepend is. Ze weet echt weer zo’n puur en universeel geluid aan de dag te leggen, waarbij taalbarrières geen enkele rol spelen. Met recht kan je dit dus een wereldplaat noemen. En wat voor één!
Vlimmer – XIIIII (mcd+2 comics, Blackjack Illuminist)
Je muzikaal gezien niet richten op één groep of één genre is niet vele gegeven. Zeker niet met een combinatie van kwaliteit en kwantiteit. De Duitse muzikant Alexander Leonard Donat kan en doet dit wel. Deze zoon en kleinzoon van respectievelijk de Duitse pianisten/componisten Michael Stöckigt en Siegfried Stöckigt, houdt er de projecten Feverdreamt, Fir Cone Children, Flight Recorder, Infravoids, Jet Pilot, Leonard Las Vegas, WHOLE en zijn hoofdproject Vlimmer op na. De releases brengt hij, naast die van anderen, uit op zijn eigen Blackjack Illuminist Records. In 2015 besluit hij dat het een goed idee is om met Vlimmer een 18-delige serie mini albums uit te brengen. De teller staat daarbij inmiddels op 14, die allen op nieuw Latijnse wijze genummerd zijn. Daarbij piest hij ook dikwijls naast deze serie met Vlimmer en zijn vele andere projecten. Als je het allemaal bij elkaar optelt is het onvoorstelbaar wat zijn output is. Nu is XIIIII, de derde van deze serie dit jaar, een heugelijk feit; eind in zicht. En zoals elke keer het geval is, weet hij per release weer te verrassen met een net andere invalshoek. De ene keer is het de combinatie van genres en de andere keer het tempo, maar de rode draad wordt onverminderd gevormd door een zekere duisterheid en melancholie. Dat zonder dat de muziek ooit ondoorwaadbaar wordt. Donat weet gewoonweg creatief te schetsen met diverse kleuren zwart. Oh, over duistere schetsen zo meer trouwens. Nu doet hij dat in ruim 22 lang en 5 nummers breed met een mengelmoes van shoegaze, postpunk, wave en indierock. De nummers met zoals altijd geweldige titels zijn redelijk uptempo, al doen ze je dansen op donkere ondergrond. Ik denk dat liefhebbers van Joy Division, Clan Of Xymox, Siglo XX, Lebanon Hanover, She Past Away, Selofan en ook Slowdive hier heel goed mee uit de voeten kunnen. Je zal maar een recensent zijn, die 
dit allemaal moet bolwerken. Eerder zei ik al dat de duistere schetsen nog ter sprake zouden komen. Nu, wel bij deze. Je kunt deze release ook krijgen met twee zogeheten “Dark Wave Comics”. Ik houd qua strips zowel van de klare lijn als de meer experimentele genres. Tot die laatste behoren deze twee comics in elk geval. Ze zijn getekend door Bernardino Costantino, die een zwarte kruising tussen Edvard Munch en de vroegere Franquin weet te bewerkstelligen. Overigens zijn het geen verhalen, maar fraaie tekeningen met een door Donat ingegeven titel. Ik vind het wel een mooie aanvulling. Al met al weet Donat voor de zoveelste keer een diepe indruk te maken.
Various Artists: Eilean 100 (5cdr, Eilean Rec)
In 2014 is het label Eilean Rec opgericht door Mathias Van Eecloo (Monolyth & Cobalt, Ottö Solänge, D-Rhöne). Het is een innovatief en onafhankelijk Frans label en gebaseerd op een kaart met 100 punten, waarbij elk punt is gekoppeld aan een nummer en dat nummer weer aan een release (cdr’s met een cd look & feel). Na 100 releases en kaartpunten wordt het label gesloten. Dat punt (hoewel er volgens mij een paar nummers missen) is nu aangekomen en wordt door het label groots aangepakt met de compilatie Eilean 100, die maar liefst 5 cdr’s bevat. Alle artiesten die ooit iets uitgebracht hebben op het label brengen een track. Dat levert 82 nummers op, waar maar liefst 109 artiesten bij zijn betrokken. Hiervan zijn 61 tracks niet eerder uitgebracht, 16 andere komen uit de Eilean Rec catalogus en de overige 6 van andere labels. Het levert voor een goede 6 uur (1) aan die geweldige muziek op, die het label rijk is. Ik ga ze niet opsommen, aangezien je via onderstaande link een prima overzicht krijgt. Ondertussen houdt Mathias tevens al het IIKKI Books label erop na en binnenkort verschijnt op zijn nieuwe label laaps records een nieuw album van The Alvaret Ensemble. Eilean Rec is niet meer en heeft een bijzondere rol vervult in muziekland, maar diens schepper gaat door. Bedankt Mathias!
Trupa Trupa (PL) live @ VERA, 11-12-2019
Voorprogramma: Yip Roc (NL)
Ik woon dan nog niet zo lang in Groningen, maar ik geloof dat ik hier in die tijd al vaker naar een concert ben geweest dan de afgelopen 9 jaar elders. Deze avond kwam ik vooral voor het Poolse trio Trupa Trupa. De Nederlandse rockband Yip Roc mocht echt de spits afbijten. Ondanks de slecht gevulde zaal maakten ze er een wild feest van, met een zanger die ook regelmatig de zaal inliep. Het was één en al ongeremde energie, waarbij iets meer dosering net wat aangenamer was geweest.
Trupa Trupa was daarna aan de beurt met een nog altijd schamel gevuld zaal. Deze eigenzinnige band heeft er voor gezorgd dat ze er in Polen sinds 2009 een volslagen eigenzinnige band bij hebben, waarbij een combinatie van variatie, dynamiek, humor, mysterie en intellectuele elementen voor een niet eenvoudig te grijpen geluid hebben gezorgd. Muzikaal gezien moet je dan denken aan een mix van psychedelica, krautrock, symfonische rock, folk, cold wave, surf, garagerock, filmmuziek en noise. Ook live bleken de groep rond zanger/gitarist Grzegorz Kwiatkowski een niet eenvoudig te duiden geluid aan de dag te leggen, dat wel heel aanstekelijk werkte. Met veel grappige introducties maakten ze ook goed contact met het publiek. De nummers gaven ze op bijzondere wijze gedaante en zorgden al met al voor een geweldig optreden.
Emily Jane White (VS) live @ VERA, 16-12-2019
Voorprogramma: Queen Of The Meadow (FR)
Gisteren werd ik getrakteerd op een dubbeloptreden, al zei iemand van de VERA dat iedereen voor Emily Jane White is gekomen. Dat zal voor een deel zo zijn, maar ik was ook zeer zeker benieuwd naar Queen Of The Meadow, het project van de Franse zangeres/gitariste Helen Ferguson, die op het Utrechtse label twee fraaie albums heeft uitgebracht vol combinaties van droompop, chansons, folksongs en slowcore. Live pakte ze het meer sober aan met enkel zang, gitaar en wat effecten, maar dat was bepaald niet minder doeltreffend. Het ene na het andere dromerige, mysterieuze, intieme en diepgravende liedje passeerde revue. Het was een verfijnd en wonderschoon optreden. Een fijne opwarmer.
Daarna dus Emily Jane White, die ik live nog nooit gezien had, maar waar ik wel alle zes de albums in huis heb. De laatste is onlangs verschenen. Ze traden met z’n drieën op. Een drummer, een bassist en White op zang, gitaar en toetsen. En iemand zorgde ook voor achtergrondeffecten, maar ik kon niet ontdekken wie dat deed. Wat me al snel opviel, was dat de toonzetting veel grimmiger was dan op haar albums. Er klonk ook steeds een dreigende drone op de achtergrond, die het geheel op David Lynch-achtige wijze aaneensmeed. Ook was het geluid harden dan ik gewend ben, want ze koersten dikwijls richting de hardere muziek van Esben And The Witch en Chelsea Wolfe. Eigenlijk was ik er vooral blij door verrast. Het was spannend en regelmatig ook bloedmooi. Dat werd geloof ik wel algemeen gedeeld door de goed gevulde zaal, die ook getrakteerd werd op meerdere toegiften van zowel White solo als met band. Topavond!