Hoeden, hoedjes, plannen, plannetjes, baarden en baardjes. Nee, wij houden het simpel en klein met onze lijstjes uit het:
SCHADUWKABINET
We luisterden naar: Apparat, Hildur Guðnadóttir (2x)/ Hildur Guðnadóttir & Jóhann Jóhannsson, Jenny Hval, Mica Levi, Pixies en Trash Kit. En gingen naar: The Ex-40 Festival.
Jan Willem
Apparat – LP5 (cd, Mute)
Diverse series op Netflix zorgen er tegenwoordig voor dat muziek van weleer weer onder de aandacht gebracht wordt, maar ook dat wat minder bekende artiesten in de schijnwerpers komen te staan. Neem nu het Duitse Apparat va Sascha Ring, tevens mede oprichter van het Shitkatapult label. Als je de serie Dark op Netflix hebt gevolgd weet je dat de openingstune van zijn band is, met Soap&Skin als zangeres. Hij maakt al jaren bijzondere lassen van neoklassiek, elektronische muziek en leftfield. Na zes jaar pauze is er eindelijk LP5 een feit. In een kleine drie kwartier serveert hij tien nieuwe tracks, die na de genoemde genres ook drum ‘n’ bass en soul aanboren. Het levert een stemmig en licht mysterieus geheel op, dat wederom aantoont wat voor bijzondere muzikant Ring is. Liefhebbers van Atoms For Peace, Fever Ray, Trentemøller, Jon Hopkins, Ólafur Arnalds, Telefon Tel Aviv en Four Tet moeten hun oren extra spitsen. Een ijzersterk vijfde staaltje.
Hildur Guðnadóttir & Jóhann Jóhannsson – Mary Magdalene (cd, Milan)
Hildur Guðnadóttir – Sicario: Day Of The Soldado (cd, Varèse Sarabande)
Hildur Guðnadóttir – Chernobyl (cd, Deutsche Grammophon)
De IJslandse celliste en componiste Hildur Ingveldardóttir Guðnadóttir brengt vanaf 2006 solomuziek uit. Eerst nog als Lost In Hildurness, maar vanaf 2009 gewoon als Hildur Guðnadóttir. Daarnaast verricht ze hand- en spandiensten voor onder meer Stórsveit Nix Noltes, Pan Sonic, The Knife, Wildbirds & Peacedrums, Múm, Angel, Skúli Sverrisson, Hilmar Jensson, The Hafler Trio, Jóhann Jóhannsson, Nico Muhly, Valgeir Sigurðsson, Schneider TM, BJNilsen, Ben Frost en Stilluppsteypa. Haar solomateriaal bestaat veelal uit veelal bij de strot grijpende cellowerken, al dan niet voorzien van haar etherische zang, die behoorlijk droefgeestig zijn. Voor mijn gevoel was het al geruime tijd stil rond haar, maar even googlen levert meteen een trio op. De eerste is de vorig jaar verschenen soundtrack Mary Magdalene van de gelijknamige film van Garth Davis. Deze heeft ze nog gemaakt met de op 9 februari 2018 overleden landgenoot en componist Jóhann Jóhannsson. In bijna 40 minuten brengen ze 13 zwaar op de hand liggende stukken, die van sereen en neoklassiek naar best angstaanjagend en experimenteel gaan. Overrompelende, spannende muziek, die ook zonder beeld eenvoudig overeind blijft.
Eveneens nog van vorig jaar is de soundtrack Sicario: Day Of The Soldado van de gelijkluidende film van Stefano Sollima. Toch bijzonder dat je met een film over de drugskartels in Mexico bij een IJslandse componist uitkomt. Eerlijk is eerlijk Hildur Guðnadóttir weet er een pakkend en bloedstollend geheel van te smeden. Ze roept onder meer de hulp in van multi-instrumentalist Kjartan Holm, elektronicaspecialist Gunnar Örn Tynes (múm) en (alt)violist en dirigent Viktor Orri Árnason van Hjaltalín. Het geheel is 37 minuten lang en 14 nummers breed en houdt van de allereerste tot de laatste seconde stevig in de houdgreep. Guðnadóttir laat hier een industriële mix horen van ambient, neoklassiek en experimentele muziek. Het is gitzwart maar weet toch te betoveren en een diepe indruk te maken. Wederom muziek die geen beeld behoeft.
Tot besluit komt Hildur Guðnadóttir onlangs ook nog met de soundtrack Chernobyl van de HBO mini televisieserie met dezelfde naam van Johan Renck. Hierop levert ze in ruim 35 minuten nog eens 13 tracks af, die het daglicht amper verdragen. Je kunt bij het onderwerp van de film eigenlijk ook niets anders verwachten. Ze zet hier tevens haar stem in, zij het dan meer als een instrument en op experimentele wijze. Eenmaal krijg je ook een schitterend koor te horen, die voor een hemels intermezzo zorgt. Voor de rest is het dikwijls net zo kaalgeslagen en overdonderend als een landschap na een kernramp. Ik ben er niet altijd van gecharmeerd als goede muzikanten/componisten zich richten op filmmuziek, maar Guðnadóttir weet er muziek van te maken die ze zonder de films wellicht ook had gemaakt en dus echt op zichzelf staan en zeer de moeite waard zijn.
Jenny Hval – The Practice Of Love (cd, Sacred Bones / Konkurrent)
Vergeef me als ik wat argwanend ben tegenover een titel als The Practice Of Love van de Noorse zangeres Jenny Hval. Ze snijdt normaal gesproken namelijk onderwerpen aan die grenzen aan het onfatsoenlijke. Daarbij kan het dikwijls ook niet bloederig genoeg. Dat begint allemaal na 2008, wanneer ze de groepen Shellyz Raven en Folding For Air heeft versleten en een punt zet achter haar alias Rockettothesky. Onder haar eigen naam zijn 5 albums verschenen, waarvan één met Susanna. Muzikaal gezien is de output ook grillig, van avant-garde en experimentele muziek tot artrock en pop. Na een pauze van drie jaar komt ze met het bovengenoemde album aanzetten. En het blijkt toch echt een liefdevol album, hetgeen zich alleen al uit in de weelderige synthpop, de wulpse beats en de weliswaar diepgravende maar milde teksten. Het valt te prijzen hoe Hval zich steeds anders, maar toch smaakvol weet te presenteren. Voer voor degenen die van een mix van Susanna, Julia Holter, Austra, Robyn en Bel Canto houden.
Mica Levi – Monos (cd, Invada/ Lakeshore)
Verrassend, eigenzinnig en veelzijdig, dat zijn termen die toch wel op de klassiek geschoolde Britse muzikante Mica Levi van toepassing zijn. Dat geldt zowel voor de muziek die ze met de experimentele rockgroep Micachu & The Shapes maakt als hetgeen ze solo naar buiten brengt. Het scheelt vast dat ze een kind is van twee muzikanten. Solo brengt ze tot nu toe twee soundtracks en een fascinerende cd met Oliver Coates. Ook haar nieuwe album Monos is een soundtrack, ditmaal voor de gelijknamige film van de Braziliaanse regisseur Alejandro Landes. Hoewel ze het eerder wel eens over de klassieke boeg heeft gegooid, pakt ze het hier op meer experimentele en met name duisterder wijze aan. Er zitten wel klassieke elementen in, maar die worden verpakt in industriële elektronica, samples, veldopnames en andere allerhande subtiele details. De spannende, onheilspellende elektro-akoestische muziek die hieruit voortvloeit, roept uit zichzelf allerlei beelden op. Dat is toch de eigenschap van de betere soundtrack. En zo is het!
Pixies – Beneath The Eyrie (cd+boek, Infectious Music/ Pixies Recording Inc.)
Ik dat mijn liefde voor de gitaarmuziek pas goed werd aangewakkerd door de Pixies, dus ik heb een enorm zwak voor ze. Kritiek heeft de groep altijd al gekregen, want veel mensen wilden altijd al een herhaling van eerdere albums, maar de groep heeft nou eenmaal meer in huis dan wat ze op hun evengoed geweldige albums Surfer Rosa, Come On Pilgrim en Doolittle hebben laten horen. De lekkere surfnoise op Bossanova of ludieke indierock van Trompe Le Monde bijvoorbeeld. Frank Black (zang, gitaar) heft de groep, zoals bekend, daarna op. Het duurt maar liefst 23 jaar eer ze met Indy Cindy aan komen zetten. Publiekslieveling Kim Deal is dan vervangen voor Kim Shattuck. Voor mij is het een voorzichtige, maar prima comeback. In 2016 volgt Head Carrier, waar ze ondanks wederom de vele kritiek voor mij weer een ouderwets album afleveren. Ditmaal met het nieuwe vaste bandlid Paz Lenchantin (A Perfect Circle, The Entance Band, Zwan, Silver Jews) op bas en zang. Nu is hun zevende album Beneath The Eyrie een feit, waarbij de gelimiteerde editie in een prachtig boekwerk is gestoken met het design van Vaughan Oliver, die dat bij 4AD ook dikwijls zo fraai heeft gedaan. Naast de twee genoemden zijn het wederom Joey Santiago (gitaar) en David Lovering (drums) die de groep completeren. Ze laten zich hier van een iets meer rustige kant horen, waarbij je nog steeds die typische Pixies-gitaren krijgt. En met echt weer een paar van die echte “meezingers”. Deze fan is er blij mee!
Trash Kit – Horizon (cd, Upset! The Rhythm / Konkurrent)
Het Britse trio Trash Kit bestaat inmiddels 10 jaar. Gitarist/zangeres Rachel Aggs (Sacred Paws, Golden Grrrls, Shopping, Covergirl, The Madrigals), drumster/zangeres Rachel Horwood (The Madrigals, Bamboo, Bas Jan, Halo Halo) en bassiste Gill Partington (Halo Halo) vormen als 10 jaar het Britse trio Trash Kit; leuk hè die banddomino? Ze brengen doorgaans een eigenzinnige mix van post-punk, indierock en experimentele muziek. Hun eigenzinnigheid uit zich op allerlei fronten. Dat gaat van het bijzondere gitaarspel, Aggs wordt ook wel de “Guitar Ninja” genoemd, de manier van zingen en de artwork. Zo heet hun derde album Horizon, maar zie je enkel verstrooiende gekleurde streepjes op de cover. Maar ook dat kan je horizon zijn: een niet te voorspellen, grillig perspectief. Trash Kit kijkt in elk geval op een eigen manier naar alles. Aggs en Horwood brengen weer hun aparte, afwisselende zang. Aggs gaat weer als een bezetene tekeer op de gitaar, waar zowel post-punk als Afrikaanse klanken voortkomen. Horwood voorziet alles van een opzwepende onrust, terwijl Partington de boel op onderkoelde wijze aaneen bast. Ze krijgen daarbij nog hulp van gasten op (koor)zang, piano, saxofoon, altviool, cello en percussie. Hoewel ze een compleet eigen geluid in huis hebben moet je het ergens zoeken tussen Long Fin Killie, Deerhoof en The Ex. Het nummer “Every Second” is geschreven na een tour met The Ex en een soort eerbetoon aan de groep. Dat hebben ze uitgelegd in hun live optreden dat hieronder verder beschreven wordt. Een groep waar we nog heel veel plezier aan gaan beleven.
The Ex-40 Festival, 12 september 2019, VERA (Groningen)
Ter ere van hun 40-jarig bestaan heeft de geweldige, legendarische Nederlandse groep The Ex van 11 tot en met 14 september in respectievelijk Amsterdam, Groningen, Rotterdam en Nijmegen een gevarieerd festival georganiseerd. Nu zijn ze niet zo van het terugblikken, dus zetten ze hedendaagse tapas voor in de vorm van korte concerten van 10 artiesten waarmee ze een band hebben (al zouden ze er dan nog wel 100 anderen neer kunnen zetten). Ik was zelf op de avond in Groningen, waar het strak om 20:00 van start ging. Daarna liep de planning soms spontaan anders dan gepland en ben ik ook niet helemaal zeker meer van de volgorde, dus pin me er niet op vast. Ik schrijf in de tegenwoordige tijd, alsof het de avond zelf is.
Zea & Oscar Jan Hoogland
Arnold de Boer is naast de nieuwe zanger van The Ex natuurlijk ook sinds 1995 bezig als Zea (volgend jaar een Zea-25 festival?). Hiermee brengt hij een volslagen uniek geluid naar buiten, dat ergens tussen breakpop en indierock inzit. Hij houdt er ook het Makkum label op na, met eigen maar ook veel releases uit Ghana. Arnold mag de spits afbijten samen met Oscar Jan Hoogland, die uit de improvisatie scene komt en eerder ook al een 7” met Zea heeft opgenomen. Hoogland voorziet de toch al dynamische muziek van Zea van zijn toetsenspel en klavechord-geluiden en -experimenten. Van alles landt er op de snaren, radio’s, bellen, melkopklopper en meer. Het voegt een extra dimensie toe aan Zea’s muziek en zorgt ook voor humoristische stukken. De toon is gezet!
Ada Rave, Hanne de Backer, Christine Abdelnour
Drie dames op drie verschillende saxofoons (sopraan, alt en bariton) uit Argentinië, België en Frankrijk (geboren in Libanon), Ada Rave, Hanne de Backer en Christine Abdelnour treden hierna aan met een improvisatieset. Ze sissen, blazen, piepen en spreken door hun instrumenten en demonteren hun saxen ook om andere geluiden te creëren. Tussendoor wordt de baritonsax dikwijls ook ontdaan van vocht, dat gretig op het podium neer klettert. De dames zijn in een soort conversatie verwikkeld, in een taal die voor een buitenstaander niet te volgen is, maar zeker voor een biologerende ervaring weet te zorgen met een glimlach op je gezicht. Muziek die je wellicht niet per se op cd, maar live niet anders zou willen.
Anne-James Chaton & Andy Moor
Een bijzonder duo op het podium, maar vanaf 2004 ook op plaat, wordt gevormd door de Franse dichter en geluidskunstenaar Anne-James Chaton en The Ex-gitarist Andy Moor aka Andy Ex (ooit ook Dog Faced Hermans, Kletka Red). Ze brengen improvisaties van poëzie en stemsamples, waarbij Chaton op haast profetische en bezwerende wijze zijn teksten opdraagt, al dan niet aangevuld met allerhande (stem)samples. Chaton boort zich een weg door de wereldgeschiedenis en Andy voorziet dat van gitaarimprovisaties. Samen zoeken ze grenzen op en weten het publiek daarin mee te slepen. Het levert een fraaie poëtisch muzikale trip op.
Terrie Ex vs Greetje Bijma & Paal Nillson-Love
Gitarist Terrie Hessels ofwel Terrie Ex is volgens mij de enige die altijd al bij The Ex heeft gezeten. Hij treedt hier op samen met stemkunstenares Greetje Bijma en toonaangevende, veelzijdige drummer Paal Nillson-Love. Met die laatste heeft Terrie, tevens eigenaar van Terp Records, ook al diverse albums gemaakt. Nillson-Love heeft verder een imponerende staat van dienst, want hij werkt met uiteenlopende bands en muzikanten, van Neneh Cherry tot Thurston Moore. Bijma laat ook al zo’n 37 jaar van zich horen, al dan niet samen met een keur aan andere zangers, groepen en muzikanten. Op ongepolijste wijze vertonen deze drie hier hun kunsten. Terrie staat er zijn bekende schephouding bij en haalt van alles uit zijn gitaar, terwijl Nillson-Love zijn drumimprovisaties en Bijma haar stemkunsten laat horen. Die laatste gaan van sopraanklanken tot aan bijna angstaanjagende stemexperimenten. Ook zij leveren een onvergetelijke performance af.
Brader Musiki
Brader Musiki is een beroemde zanger en saz-speler uit het Koerdische deel van Turkije, die al zo’n 30 jaar in Nederland woont. In 1991 neemt hij samen met The Ex een 7” op en gaat ook wel eens mee op tournee met hen (en ook Dog Faced Hermans). De man heeft een geweldige uitstraling en ik heb het idee dat het plots ook vanzelf stiller in de zaal wordt. Hoewel ik niets van de teksten versta, gaat zijn krachtige, mooi zware stem door merg en been en voel je de emotie erachter. Dat met zijn fraaie saz-spel zorgt ervoor dat hij je even uit de realiteit meeneemt op een tot de verbeelding sprekende en bovenal prachtige wereldreis.
Thurston Moore vs Kat Ex
Ik zie de hele avond al een lange, beetje slungelige man rondlopen, die vrij jong oogt. Ineens besef ik dat dit de legendarische gitarist Thurston Moore is van onder veel meer Sonic Youth. Voor dat Youth deel heeft hij vast een geheim elixer. Ik probeer dan ook meteen te kijken welk merk bier hij drinkt en wil mijn wijn daar best voor inruilen. Ter zake! Moore staat ook bekend om zijn gitaarimprovisaties en daar laat hij hier een deel van horen, samen met het sterke en stuwende drumspel van Kat Ex ofwel Katherina Bornefeld. Zij drumt (en zingt) inmiddels ook alweer 35 jaar bij The Ex. De twee zorgen voor intrigerende improvisatie en experimenten, die zowel contemplatief als opzwepend weten uit te pakken.
Zewditu Yohannes & Mamush
Dan is het tijd voor de Ethiopische zangeres Zewditu Yohannes, die niet alleen prachtig is om te zien maar ook over een enorm charisma beschikt. Ze treedt op samen met Mamush, die de masenqo (er bestaan verschillende schrijfwijzen) bespeelt. Dat is een Ethiopische enkelstrengige luit, die met een kromme strijkstok bespeeld wordt. Het geeft een wat monotoon geluid, maar zorgt wel voor de nodige ritmes. Zewditu knalt daar overheen met haar krachtig zang. Ze bouwt er echt een feest van en probeert ook het publiek mee te laten zingen, wat soms heel absurde le-le-le-le-le klanken om me heen oplevert. Laat het vooral gaan mensen! Maar het draait uiteindelijk allemaal om de ijzersterke zang van Zewditu, die er ook lustig op los danst; van hevig schudden met haar bovenlijf tot bijna een Kozakkendans. Ik kende haar nog niet, dus het is één van de grote verrassingen van de avond. Ook al weet je eigenlijk dat je bij ’s werelds meest open minded groep The Ex van alles kunt verwachten. Zewditu en Mamush zorgen voor een uitgelaten stemming onder het publiek en brengen weer wat energie voor degenen die wellicht wat moe aan het worden zijn.
Trash Kit
Gitarist/zangeres Rachel Aggs, drumster/zangeres Rachel Horwood en bassiste Gill Partington vormen als 10 jaar het Britse trio Trash Kit, dat qua muzikale benadering ook wel bij The Ex past. Ze delen het podium al eerder met elkaar en zullen ook op alle 4 de avonden van de partij zijn. Hierboven ergens zal ik uitgebreider hun laatste cd bespreken. Net zoals op hun albums brengen ze een dynamische, eigengereide sound naar buiten met wonderlijke ritmes en bijzondere zang en half zang. De groep koppelt enerverende sterke muziek aan humor en diepgravendheid. Daarmee weten ze het publiek gewillig op sleeptouw te nemen en zorgen ook zij voor een geweldige bijdrage op deze muzikale feestavond.
Lena Hessels
Vorig jaar levert Lena Hessels haar prachtige minidebuut Billow af, waarop ze aantoont over een geheel eigen sound te beschikken. Ze is de dochter van Terrie Hessels, maar slaat op smaakvolle wijze een ander muzikale weg in. Getooid in een soort kimono en gewapend met een rubberen hamer, waarmee ze een samplepaneel (denk ik?) bedient, begint ze aan haar optreden. Het is een verstild begin, waarbij het vervelende luidruchtige publiek achterin de zaal (te) goed hoorbaar is. Dit is voor mij een eeuwige ergernis. Echt, als je wilt praten prima, maar donder dan op uit de muziekzaal. Lena probeert hen erbij te betrekken door ze naar voren te roepen, maar met weinig effect helaas. Enfin, dat terzijde. Lena laat namelijk ook live horen hoe geweldig haar muziek is. Het is bezwerend, biologerend, bezinnend en bijzonder mooi. Het laat de luisteraars in stilte achter. Ook mooi om te zien dat Terrie straalt van trots naast het podium. En dat is helemaal terecht!
The Ex
Tot slot treedt The Ex zelf natuurlijk ook nog aan. Hoewel ik de groep best vaak heb zien optreden en dat vanaf denk ik 1991, is het iedere keer weer anders. Keer op keer weten ze me, net als met hun albums te verrassen. Dat komt in de eerste plaats natuurlijk door de muziek die ik steengoed vind, maar ook door de originaliteit, het ongepolijste en hun open mind. Ze sluiten niks en niemand uit, maar maken ook geen knieval voor de commercie. Een band als deze is echt uniek! Na diverse bezettingswisselingen door de jaren heen, met als grootste vertrek zanger G.W. Sok in 2009, bestaat de groep uit Arnold, Terrie, Andy en Kat. Ze brengen vooral nieuw werk ten gehore en dat doen ze zoals altijd goed. Op een gegeven moment nodigen ze ook Zewditu en de drie saxofonisten uit en wordt het helemaal een groot festijn. Ze sluiten de avond op grootse wijze af en vieren op hun manier dit indrukwekkende jubileum. Hoeveel er nog volgen zal blijken, maar ook zestiger Terrie speelt nog altijd als een jonge god. Dus gefeliciteerd en op de toekomst!
Hieronder nog enkele impressies.
Chapeau, chapeau, chapeau!