En daar is de aftrap voor de volgende reeks waarmee we in het oeuvre van artiest duiken. Dit keer is het de beurt aan de oervaders van metal, de sultans van smakeloosheid, de tovenaars van de duistere energie…Black Sabbath. OMC bijt de kop van de vleermuis af en begint bij hun bekendste werk: Paranoid (1970)
Paranoid (1970), het tweede album van Black Sabbath, opzetten veroorzaakt een vreemd dubbel ingesleten gewaarwording. Ik heb de LP (een slappe Duitse persing uit 1976) als tiener grijs gedraaid. Dat gebeurt wel vaker. Maar talloze motieven, riffs, geluiden van de plaat zijn in bijna veertig jaar op verschillende, vaak schaamteloze wijze hergebruikt, details tot hele subgenres uitvergroot. Black Sabbath heeft een muzikale taal gecreëerd. Een taal die gemakkelijk is te begrijpen en te herhalen. Wanneer ik nu naar Paranoid luister valt me op hoe basaal de riffs zijn, hoe kaal het geluid, alles precies op zijn plaats, weinig effecten of vulsels. Geen wonder dan dat de groep samen met die andere minimalisten van rock, The Stooges en Velvet Underground, zoveel nieuwe bands heeft gecreëerd. Eenvoud zeker, maar dingen goed simpel doen is net zo moeilijk als virtuoos zijn.
Een vraag die bij mij opkomt is: wie luisterde er destijds eigenlijk naar? Geen onaanzienlijk aantal mensen gezien de nummer 2 notering in Nederland van zowel single ‘Paranoid’ als het album. Al die clichés van “de droom is over” moeten dan in 1970 toch ergens een gevoelige snaar hebben geraakt, want Paranoid dekt de lading volledig: de effecten van een atoomoorlog als boodschappenlijstje afgevinkt (Electric Funeral), drugsverslaving (Hand of Doom), ‘Master of Puppets’ avant la lettre (War Pigs), gerobotiseerde Apocalyps (Iron Man) en angst voor homoseksualiteit (Fairies Wear Boots, of gaat dat over te veel zuipen en vervolgens elfjes hallucineren?) In ieder geval was het wat betreft cultureel kapitaal een goede investering want er is waarschijnlijk geen band die in die zin zo in waarde is gestegen.
Paranoid, misschien de makkelijkste keuze om de reeks mee te beginnen en eigenlijk is Vol.4 meestal mijn favoriet van de groep, maar toch is het de oertekst, en omdat ik de plaat zo weinig draai klinkt hij ook elke keer weer anders en verfrissend goed. Het is een van die weinige platen die zoals sommige films (Taxi Driver bijvoorbeeld) met de ontwikkelingen die er op volgen (en je eigen veranderende inzichten) meegroeit. Waarbij kant A zoiets als de vier evangeliën van metal vormt: foutloos, visionair, wegwijzers voor de daaropvolgende veertig jaar. Ongetwijfeld kan Hiram dit in precies musicologisch-poëtische termen duiden maar de drijvende kracht van kant A is drummer Bill Ward. Ozzy’s hele persona en Iommi’s riffs zijn vaak de aandachtstrekkers van Black Sabbath maar het genot van ‘War Pigs’ zit hem voor mij vooral in de manier waarop Ward die typische voorzetten tot leegte opvult en het nummer weer een trede hoger duwt. Zo ook ‘Iron Man’, de reflex is om te zeggen: “dé riff die metal schiep” maar die riff zou niets zijn zonder de manier waarop Ward heel eenvoudig eigenlijk die in eerste instantie kale riff de stratosfeer in rost.
Wat is Black Sabbath ondanks de vaste etiketten (primitief, log, wit) trouwens funky. Dat zou later met ‘Supernaut’ geperfectioneerd worden, maar hier valt het me bijna over de hele linie op. Het is niet funky op een simpele Red Hot Chili Peppers “we plakken er een funkbas onder” manier (al heeft Butler een fijne elastische manier van spelen), nee het is rock-met-swing zoals de Rolling Stones en Deep Purple in dezelfde periode ook nog een boogie bezaten en die op een gegeven moment helaas is verdwenen uit rock. Die boogie is niet de reden waarom technoproducer Joey Beltram de band ooit als grote invloed noemde voor zijn muziek ten tijde van ‘Mentasm’ en ‘Energy Flash’. Hij had over het zoeken naar een gelijksoortige donkere energie. Het is voor mij lastig om na Swans en Slayer nog heel bedrukt te worden van Black Sabbath, helemaal omdat Ozzy altijd meer weg heeft van een muppet, maar met een beetje teletijdmachinefantasie is vooral tijdens Electric Funeral een glimp op te vangen van een verziekte sfeer, koortsig, het geluid van een bloedende zon.
In alles een meesterwerk totdat je de hoes ziet, al heeft die ook inmiddels een onhandige charme gekregen. Waar is die gast toch eigenlijk, in Satans naam, mee bezig?
Door OMC