Intros, schmintros. Het oneindige verhaal van de cinema. Oftewel: neem een extra week vrij en lees de samenvatting van filmjaar 2010, het jaar waarin ik alweer geen Heaven's Gate zag. En een goede Clint Eastwood!

Wat betreft het laatste, niets recents natuurlijk, kom nou. Ik doelde op The Outlaw Josey Wales, een stemmige western, met zeker in het eerste uur een naturelle en stiekem toch magische sfeer. Kennelijk kan alles tegelijk in films. Het heeft wat van Thieves Like Us, de beste van het kwartet Altmans dat ik dit jaar zag. De eerste daarvan kwam al in januari langs en tekenend voor het voortdurende filmfanatisme is dat ik bij de voorbereidingen voor dit artikel alleen al in die eerste maand vijftien (!) aanknopingspunten vond om over uit te wijden; sterke films, interessante combo's, oeuvres van regisseurs, etcetera. Nu is januari ook een goede maand voor film, meer dan bij muziek heb ik echt zin om de gaten in de jaarlijsten te noteren én te vullen. Dus toch een soort Cinemania, vrees ik. Een grappige, maar ook wat pijnlijke documentaire over een stel New Yorkse bioscoop-verslaafden. Wat betreft herkenning vrees ik het meest voor de filmliefhebber die alles goed vind. Nu 'pan' ik vaak zat movies, dus met dat kritisch vermogen zal het wel meevallen, het is meer het onderliggende aspect dat je eigenlijk van elke film wel geniet, er valt altijd wel wat te vinden.

Een van de oeuvres die ik dit jaar completeerde was dat van de Grillige Griek (nou ja, Griekse Amerikaan natuurlijk) John Cassavetes. Een project wat al met al toch jaren duurde, de films van Cassavetes zijn kennelijk zo 'exhausting' dat ik hem daarna weer een maand of meer vergeet. Dat is niet negatief bedoeld, zijn films kosten moeite, zwabberen in niveau, maar tegelijkertijd fascineren ze. Zelfs dermate dat ik eigenlijk nog eens een biografie van Cassavetes zou willen lezen. By far, de beste Cassavetes-film van het jaar zat in die ultieme januari-maand, The Killing Of A Chinese Bookie. Je krijgt nergens het gevoel dat Cassavetes wat van gangsters weet, maar hier maakt het niks uit. Hij weet namelijk wel wat van benevelde kerels van middelbare leeftijd, die sleazy bars afstruinen, gokschulden opbouwen en meer van die dingen. De kogels vliegen langs de oren van de arme Ben Gazzara, die in een luxueus bad in Chinatown zich een weg uit zijn problemen moet schieten. "Thuis" (lees in zijn merkwaardige stripclub) wachten de meisjes en een pretentieuze artiest, die het slotliedje mag zingen. Eigenlijk een soort mislukt Cabaret, een andere aanrader van het jaar en misschien wel de mooiste musical. Het spotten van een sampletje van The Avalanches is een ander genoegem. Money! Money! Met het werk van Vincente Minnelli kon ik dan weer minder. (Wel weer een kwartet compleet…)
Ook de laatste hiaten van Tarkosvky werden weggewerkt, wat voor enkele onbegrijpelijke uurtjes zorgde. Uitzondering op de regel was The Sacrifice, ook wel (en misschien beter) Offret getiteld. Een in Zweden opgenomen surrealistisch psycho-sci-fi. Stalker met een oude vent en een Bergman-sausje.

Veel enthousiaster werd ik van Peter Weir en zijn gekke " broertje" Nicholas Roeg. Roeg is een Brit, maar met Walkabout overtreft hij Weirs vergelijkbare Picnic At Hanging Rock. Nog wat abstracter en nog zinderender. Kinderen sjokkend door de Australische outback, in een intense trip van jeugdig verlangen en erotiek, verbeeld in prachtige plaatjes. Roeg vind op zijn Werner Herzogs tijd om naast de meisjes ook de beestjes te bestuderen en John Barry pende zwoel-romantische strijkjes die, mochten ze ooit op lp uitgegeven zijn verschenen, een peperduur collector's item moeten zijn. Peter Weir is over het algemeen aanmerkelijk toegankelijker en betrouwbaarder, maar ook hij doet bijzondere dingen met aboriginals (The Last Wave) geflipten (The Cars That Ate Paris) en tropische verlangens. (The Year Of Living Dangerously)
Wanneer in voorjaar de eindejaarlijstjes en ander achterstallig onderhoud op cq gedaan begint te raken is het tijd om nieuwe bronnen aan te boren. In dit geval een dvd waarin Martin Scorsese de Amerikaanse filmgeschiedenis behandelt. (Heel bescheiden tot aan het moment dat hij zelf debuteert). Scorsese vertelt guitig over obscure noirs, en wees me (met een beetje hulp van Vido Liber) op Samuel Fuller. Pickup On South Street was de lekkerste noir van het jaar, met als altijd een glansrol van Richard Widmark. En dan zijn er natuurlijk nog boeken. De gelovigen lezen elk jaar het Woord van God, of De Avonden, cinemaniacs laten zich elk jaar opnieuw de filmgeschiedenis van A tot Z vertellen.

Enter: Close-Up, een doorwrochte filmgeschiedenis in 500 pagina's van de Noord-Ierse filmcriticus en filmmaker Mark Cousins. Grappig genoeg met een voorwoord van niemand minder dan erkend intellectueel Johan Nijenhuis. Als straf voor zijn Sint-opzetje met Dick Maas moet hij 10x L'Humanité van Dumont kijken. Een van de beste tips van Cousins én een film die ook in andere werken nog naspookte. Althans in mijn hoofd. L'Humanité schetst pijnlijk traag het leven van een Franse agent, die zijn best doet om een moordzaak op te lossen. En 'zijn best' is hier een eufemisme, de armeziel neemt als ware hij Jezus Christus zelf het Lijden van de Hele Wereld op zijn schouders. Niet dat de wereld op deze martelaar zit te wachten, waardoor de als hond behandelde agent vlucht in een potje keyboard spelen. Stromen de tranen over zijn wangen? In mijn herinnering wel, maar het zal iets subtieler zijn geweest. Zonder meer de meest spirituele filmervaring van het jaar.
Een goede combo-tip van Cousins was het drievoudige Britse jeugd-salvo If…., Scum en This Sporting Life. Het bij verschijning zeer controversiele Scum is een biljartbalhard jeugdgevangenis-drama, dat eigenlijk goed past bij de beste Franse film van het jaar, zie hieronder. Al is er voor deze schoffies nog hoop. This Sporting Life en vooral If zijn wat lichter, beide van Lindsay Anderson. Working class heroes en rebellie tegen de gevestigde orde vormen de specerijen waarmee deze kostschoolfilms worden gekruid. Of: hoe je door te verliezen toch kan winnen. En een echte cinemaniac houdt van verwijzingen naar de obscure jonggestorven meester Jean Viggo.
Jongeren en kinderen in volwassenenfilms blijft een van mijn geliefde thema's. Een andere ontdekking was Maurice Pialat, die een muze vond in de piepjonge Sandrine Bonnaire en met haar in de hoofdrol o.a. Sous Le Soleil De Satan (wederom Frans religieus) en À Nos Amours schoot. In die laatste (en beste, een tip van Olaf) draaft hij ook zelf op als bromberige fout-lieve vader. Wat verstilder en pijnlijker is zijn verhaal van een adoptiekind L'Enfance Nue.

Meer jeugdigen in fühlt gut (?) film Alice in den Städten. Wederom een uitstekende Wenders-film nadat hij vorig jaar al mijn jaarfavoriet had gemaakt met Im Lauf Der Zeit. Rüdiger Vogler speelt ook hier de hoofdrol, als hij opgescheept raakt met een koppig jong meisje, waarmee hij stad en land afreist op zoek naar haar familie. Ergens halverwege geeft het kind achteloos achter een enorme ijscoupé toe dat ze geen flauw idee heeft waar ze hem naar toe laat rijden. De Amerikaanse tegenhanger van dit alles heet overigens Paper Moon, het debuut van Tatum 'O Neal, samen met haar pa Ryan. En dan heb ik het beste kitchen sink drama A Taste Of Honey en de middelbare school-perikelen van Fish Tank en Linda Linda Linda nog niet eens genoemd. Die laatste all around Subjectivisten-favoriet had een glansrol voor de Koreaanse steractrice Bae Doona, nota bene als lelijk eendje, wat nauwelijks te geloven is als je bedenkt dat ze later ook de beeldschone opblaaspop speelde in Koree-eda's Air Doll. Een eindeloos durende Pinokkio, die na een visueel prachtig begin leegloopt als een… nou ja.
Een andere, maar toch verwante categorie zijn die films waarin ik mezelf herkende. Dat heeft zowel iets logisch als ironisch. Zoals alle hobby's is films kijken een vorm van escapisme, misschien wel meer omdat je in een andere wereld 'verdwijnt'. (Ok, geldt ook voor literatuur) Maar het ironische is dat de films die me het meest raken eigenlijk me met mezelf confronteren. (En je toch weer de werkelijkheid in slepen) Zo gaf ik Quadrophenia, plaatje drie meter hierboven, een speelfilmproject van The Who, aan een amiga, om de film later die avond ook nog maar eens zelf op te zetten. En ik realiseerde me plots dat het rattige mannetje dat daar 'bullocks'  roepend op zijn motor aan komt karren eigenlijk net ondergetekende is. Dat had ik de eerste keer volstrekt niet gezien. (Of bewust niet gezien?)
Bij de Zweedse jeugdklassieker Mitt Liv Som Hund, die de VPRO ook volgend jaar vast wel weer eens in Villa Achterwerk uitzendt, was er geen ontkomen aan. Het nieuwetijdsmannetje dat daar zijn eigen zorgen vergeet door aan de grotere zorgen van andere te denken is als een oude jeugdfoto. Soms kan het jongetje plots geen melk drinken, maar met zulke neuroses wordt in de film hartvertwarmend achteloos omgegaan. De mooiste film van de december-maand.

Natuurlijk zijn er ook nog films, die gewoon goed zijn om de film die ze zijn. Twee anderen uit de Eredivisie van dit jaar tot slot. Midnight Cowboy, dat dus niet alleen zorgde voor de mooiste Nilsson-vertolking van het mooiste liedje aller tijden, maar ook buiten dat nog een heerlijke Hollywood-film is, die de gouden seventies-era eigenlijk aankondigt. Pracht van een treurig einde ook.
Medium Cool zit meer in de Cassavetes-hoek, gerommel en geimproviseer, die vast pas in de editing room een echte lijn kreeg. Maar wat voor een. Het hoofdpersonage (een reporter) lijkt trouwens ook wel wat op Cassavetes. Hij ontmoet op reportage en sappelende moeder en haar duivenmelkende zoontje en belandt in een uiterst voorzichtige romance, eerst tegen de voorgrond en later keihard (zijn liefje in een knalgeel jurkje) op de voorgrond van rellen in Chicago.

Cinematigheden
Dan zijn we eindelijk belandt bij het ware filmjaar 2010. Net zoals aan de positieve kant van de jaarlijst zag ik dit jaar niet echt iets wat er totaal, eh onder-sprong. Wat niet wil zeggen dat we moeite hadden om acht zwakke films te vinden.

The Book Of Eli
Een slechterik met een mankepoot, een bespottelijk heupwiegende mooie dochter en Denzel Washington als Jezus in een 'hoe gebruik ik Photoshop'-bijbel.
You Will Meet a Tall Dark Stranger
Het treurigste is nog dat ik deze eigenlijk niet wilde noemen; omdat het toch geen verrassing meer is om Woody in deze helft van de lijst aan te treffen.
Submarino
Bewijst dat een film zo kan schrijnen dat de kijker totaal afgestompt raakt en aan het eind de trauma-doorgevende personages uit gaat lachen.
Yo También
Mongolen zijn kinderen met een leerachterstand die gewoon wat extra aandacht nodig hadden, en mensen die normaal met mongolen omgaan zijn incest-slachtoffers.
An Education
Wie valt er nou voor een lamzak als Firth, met de uitstraling van een gepofte aardappel. De man bleek aanmerkelijk overtuigender als homoseksuele professor.
Lebanon
Zeker geen slechte film, maar wel de meest overschatte. Bij zo'n hype had, en zo'n beperkte locatie (een tank) heb je aanmerkelijk beter acteerwerk nodig om te kunnen overtuigen. Zou het Israelische leger ook zo matig voorbereid zijn geweest? Zet x aantal Israelische soldaten in een tank en ze beginnen x+1 discussies.
Gordos
Spaanse films zijn altijd erg, maar Almodovar-pastiches (alsof het origineel niet erg genoeg is) met dikzakken, dat is het dieptepunt. Tussen het krikken de Katholieke Kerk bespotten, het is alsof je een bejaarde uit zijn invalidekarretje schopt.

My Queen Karo
Zou eigenlijk helemaal in mijn straatje moeten zitten, een film ten slotte door de ogen van een kind. Maar regisseur Dorothée Van Den Berghe verliest juist haar hoofdpersonage, het kind, uit het oog, voor een eindeloze volwassenfantasie vol orgies en neppe typetjes. De nare film wordt met de minuut akeliger en niet op de juiste beklemmende manier.

Cinemagie
De beste 20 van het jaar. Ik ontdekte trouwens pas na mijn lijstje van vorig jaar dat het, toegegeven, voor de hand liggende woordgrapje Cinemagie ook de titel is van een heel kneuterig, maar tegelijkertijd bloedserieus en sympathiek Belgisch film-epistel, dat een paar keer per jaar verschijnt. Sorry slash hulde.

20. Demain Dès L'Aube
Twee wankele broers, die een beetje aan een andere favoriet van dit jaar, Mifune's Last Song, doen denken, raken in de ban van het naspelen van veldslagen in authentieke unformen. (Een soort film in film-film!) Mooi hoe de film aan het eind doorpakt in het bittere.
19. Inception
Hier heb ik (er) genoeg over gezegd.

18. La Père de Mes Enfants
Over hoe een stroomstoring je de duisternis vanbinnen even kan doen vergeten. En over hoe, Que Sera Sera, het leven nooit helemaal loopt zoals je denkt.
17.Winter's Bone
Een verbeterde versie van Frozen River en een inkijkje in subculturen die je nooit normaal nooit in Amerikaanse films ziet. Kampers met het uiterlijk en de namen van Indianen, en een glansrol voor John Hawkes, als, jawel, Teardrop. Dat dus.
16. Eastern Plays
Een totaal afgestompte methadon-gebruiker probeert iets te voelen, maar zelfs de aandacht van 2 vrouwen wil niet helpen. Enig momentje van lichtheid komt op de sjofele bank bij een oude knakker thuis, terwijl Glenn Gould neuriet aan de piano.
15. Hadewijch
Het was zodoende een beetje het jaar van Bruno Dumont, die ik enkele edities geleden nog afserveerde met zijn Flanders. Hij tart de kijker dan ook het liefst tot het uiterste, maar als het werkt, werkt het fenomenaal, zoals hier in het onbegrijpelijkste Tarkovsky-einde van het jaar.
14.Crazy Heart
Zoals ik in dit artikel al zei, Crazy Heart is de beste kortfilm van het jaar. Bowling, heerlijk stroperige liedjes en Jeff Bridges. 'Funny how fallin'  feels like flying, for a little while.'
13. Afterschool
Het gezoem van airco's en andere ruizende stilte in deze Elephant-achtige cocaine op de middelbare-trip. Zo intens en vervreemdend dat het (l)even science fiction leek.
12. The Hurt Locker
Vanuit Amerikaans perspectief waarschijnlijk de beste Irak-oorlog film ooit. De kijker zit dermate in de zweetreterige spannende demonterings-actie dat ook deze overal verdachte bewegingen gaat zien.
11. The Bad Lieutenant: Port Of Call – New Orleans
Het leek alweer langer geleden, maar heb dit filmjaar allebei de Bad Lieutenants gezien. Herzog wint de wedstrijd, problemen met katoenen ondergoed, neonoire hoertjes, kameleons en de grappigste one-liner van het jaar: 'Shoot him again, his souuul is still dancing!'
10. Greenberg
Een film met drie facetten. Ten eerste het meest aandoenlijke mumble-core meisje van het jaar: Greta Gerwig. De heldin van de film. Dan is er Ben Stiller in een zeer moedige rol. Kennelijk kun je ook teveel spiegelen (zie boven) want ik had moeite ervan te genieten. Maar snel denken aan het fraaie einde dan, waar Stiller losgaat op een Ashby-achtig doorgesnoven feestje
9. The Social Network
Pas net gezien, dus nog geen idee van de afdronk. Ik las op Canvas-text al 'Facebookfilm beste van het jaar', of iets in die trant. En dat klopt. Alleen niet met deze. Fincher is natuurlijk een van de meest interessante Amerikaanse regisseurs (Zodiac!) en hij weet als klasbak dus ook van een betrekkelijk non-event (en zeker geen thriller-spannend feit) als de oprichting van Facebook een flitsende film te maken, vol tempo, 'snappy' dialogen. De aspergerige droogkloot Zuckerberg is daar ook zeer geschikt voor natuurlijk.
8. Fantastic Mr. Fox
Ik bedenk me dat ik vergeten ben hem 2x te kijken, de aloude Wes Anderson-methode, wellicht zou ie dus nog hoger eindigen. De vosjes graven zo snel, dat de film inderdaad soms wat rust ontbeert. Maar aan de andere kant zou het dan helemaal de knotsgekke Roald Dahl-kant verliezen. Niet dat het ook nu al niet de 'gewone' geweldige Anderson-momenten zijn die het hem doen. De ontmoeting van vader Vos (Clooney's beste rol van het jaar) met de Wolf (lees de Angst der Angsten) en nog mooier, de magie van een kille supermarkt op de klanken van Ol' Man River van de Beach Boys.
7. Un Prophète
In een combo met De Battre Mon Coeur S'Est Arrêté, waarvan zeker het personage van Niels Arestrup profiteert. (Als een soort echo) Het gevangenis-aspect aan deze film is zo goed dat het bijna jammer is dat hoofdpersonage Malik vanaf halverwege de film de meeste getoonde tijd op verlof besteedt. Het moment dat hij zijn tong als automatisme bij een vliegveld-controle uitsteekt is grappig en verbijsterend. De Lynchiaanse herten maken het af.
6. The Killer Inside Me
Zijn broertje Ben bakte er niet veel van dit jaar, maar Casey speelde misschien wel zijn beste rol ooit. Veel echte genrefilms in de top van de lijst begin ik nu (in) te zien. Tempowerker Winterbottom houdt The Killer Inside Me met vaste hand op koers, ondanks alle gruwelijkheden. Toch is er ook tijd om in hotelkamers te lummelen. Ook alle andere details (Mahler op de pick-up) en de boekenkast waar we op het forum nog lang over nadachten, zijn precies goed.
5. El Secreto De Sus Ojos
Nu krijgen we 2x Memories of Murder. El Secreto is de Zuid-Amerikaanse variant, dus is het melodrama en mooie vrouwen-gehalte wat hoger. In El Secreto zoekt de Argentijnse acteur Ricardo Darín (ook van het nog wat betere El Aura) naar de oplossing van een stokoude zaak. Dat is spannend, maar de lichte noot ontbreekt niet met een Woody Allen/Piet de Visser-achtige kompaan. Een van de beste filmgrappen van het jaar komt van een random bijpersonage. Als er een huis onderzocht moet worden vraagt de opzichter: Que paso, wie zijn jullie? De rechercheur laat zijn badge zien. 'Mike Hammer, boludo!' (Al weet ik niet of het zo cool is dat mijn naam.. nou ja zoek het zelf maar op)
4. Mother
De top 4 is ongeveer even goed, en ik had al de nu komende films ook best op 1 kunnen zetten. Mother (Madeo) is een nieuw rondje freaken van de Koreaanse topcineast Joon-Ho Bong. Hij was het die het eerdergenoemde fantastische Memories of Murder maakte, en Mother kan als een soort maffe counterpiece fungeren. Sommige dingen zijn simpel, als je bizarre humor (pikzwarte komedie) met geweld, Coen Bros-achtige randdebielen verbindt en dan toch nog een soort tristesse en detective-spanning weten op te roepen, dan heb je wat in je mars.
3. Shutter Island
En alweer een genrefilm van een erkende meester. Het cliché bij vergane glorie lijkt bij elke film te roepen: de beste Scorsese sinds.. Maar hier is het waar. Een mooie ode aan de vooroorlogse mannen met hoeden-noirs, beter geslaagd dan Scorses
e's Cape Fear-remake. DiCaprio was okee in Inception, maar hier moet ie echt alles uit de kast halen. Ook Ruffalo had een goed jaar. Wat Shutter Island echt fijn maakt zijn de bijrollen. Jackie Earle Haley, Emily Mortimer, Patricia Clarkson en een patiente, die in het asylum voor de criminally insane 'Run' op DiCaprio's blocnootje krabbelt.
2. Politist, Adjectiv
Hier zat ik dus heel sterk aan L'Humanité te denken, al is dit dan een huiselijke, lieve versie. Verschil? In de eerste wordt een gruwelijke moord onderzocht, en hier wat scholiertjes die staan te blowen. En dat nemen de agenten in Roemenie (zo doet de film voorkomen) heel serieus. Zoals alles. Discussies over bijwoorden, en nog veel mooier, echtelijk gekibbel over een songtekst. Het mooiste filmhuwelijk van het jaar. Ergens in Politist, Adjectiv zit ook gewoon een hilarische komedie verstopt, die East of Bucharest was, maar door al die overpeinzingen wordt de sfeer toch anders, tragischer. En even mooi.
1. Catfish
Inderdaad, de Facebookfilm van het jaar. Op IMDB kun je scores bij houden wat in mijn geval geen enkele zin heeft, als gezegd, ik vind alles best, dus krijgt alles een 6. Catfish was de enige film uit dit jaar die ik prompt een 8 gaf. (Meestal zit ik achteraf scores te verhogen om mijn eigen zuinigheid op te heffen)
Tuurlijk, nepdocumentaires zijn vaker gedaan, maar de nieuwe media en Web 2.0 (of bij welke versie we ook zijn) geeft weer nieuwe kansen. Realiteit doet er niet toe. Beter dan hier kan ik het niet zeggen. Gaat dat zien.

(door Ludo)

Comments

comments