Interessante discussie in de comments bij de vorige aflevering van 50 x 90: muziek waar je nog niet klaar voor bent. Wat doe je ermee? Ga je stug door of gooi je de plaat in de hoek van de kamer? Totdat er ooit wellicht een moment komt dat je er wel ontvankelijk voor bent? Wanneer is dat dan? Als het al komt. Bij Voivod kwam het wel, hoewel ik nu moet toegeven dat ik sleutelplaat Nothingface eigenlijk te vroeg heb gekocht. Maar dat was helemaal niet erg.
Een goede vriendin van mijn vrouw zei enkele jaren geleden tegen haar dat het luisteren en waarderen van jazz een volgende stap in iemands smaakontwikkeling is. Maar ja, over jazz kun je lang en breed met haar praten, ze gaat het er echt niet goed van vinden. Sterker nog, ik heb door de jaren heen genoeg jazz laten horen opdat ze nu zeker weet dat ze er een bloedhekel aan heeft. Ze hoort nog liever dingen als Khanate of Slayer; toch bepaald geen favorieten van haar. Nee, jazz is geen logische volgende stap in iemands smaakontwikkeling; die zijn er helemaal niet, logische volgende stappen. Sommige voorkeuren ontwikkelen zich geleidelijk, anderen zoek je bewust op. En waar begint het dan? Waarom ging mijn hart sneller kloppen van de riff van ‘Wasted Years’ van Iron Maiden, en niet van de beats van Public Enemy? Daar was niets bewusts aan, dat was gevoel.
En dat was het bij Voivod eigenlijk ook wel. Bij Vuurwerk kwam het nummer ‘Voivod’ van de hun eersteling langs, en dat sprak direct aan. Hard en bruut en lomp, maar ook eigenzinnig. Toen enkele maanden later ‘Tribal Convictions’ van Dimension: Hatröss langskwam was ik helemaal onder de indruk, en niet alleen van de mysterieuze en zweverige avantmetal vol rare wendingen; vooral ook het feit dat een band zodanig kon veranderen binnen enkele albums was waanzinnig fascinerend. Maar ik was 13, en de plaat kopen was nog een brug te ver. Het was pas toen ik ‘X-Ray Mirror’ hoorde van het nieuwe album Nothingface dat ik helemaal voor de bijl ging: lichter en complexer dan voorheen, nog meer tempowisselingen, maar allemaal zo helder, bijna bizar open. Vervolgens direct naar Sittard gefietst om het ding te kopen. Met 14 natuurlijk een stuk rijper dan iemand van 13. Thuis opgezet, het vol verwachting klopt ons hart gezegde was nog nooit zo van toepassing. Na beluistering verbijsterd. Achtergelaten in complete verwarring door de Canadezen van Voivod. Ik vond het toch goed? Wat was dit dan voor een plaat? Wat moest ik hier nu mee? Het was niet alleen complex, er zat gewoon nauwelijks lijn in de liedjes, geen duidelijke structuren zoals een 14-jarige westerling die kent, ritmes die alle kanten op gingen, dissonante riffs zonder dat ik wist wat dissonant betekende. En dat alles gevangen in een helder analytisch geluid, meer cerebraal dan vanuit het hart, en toch was het mijn gevoel dat vond dat ik door moest luisteren. Ik was er niet klaar voor maar dwong mezelf om door te gaan – ook wel een beetje omdat het ding me 40 gulden had gekost en dat ga je niet zomaar naast je neerleggen. Maar dat klinkt oneerbiediger dan het is, want uiteindelijk gaat het dus om die muziek. En dus heb ik hem wel een keer of 20 geluisterd (zoveel cd’s had ik nog niet dus dan wordt het ook makkelijker om dezelfde dingen op te zetten). En toen nog eens minstens 10 keer. Geen grap. Het was pas toen dat ik Nothingface begon te doorgronden. Te waarderen. Niet alleen omdat de vorm zo fascinerend was, ook omdat het gewoon erg mooi was. En het hart raakte. Nog steeds mijn favoriete Voivod plaat.
Maar ja, het stuk moet gaan over Angel Rat. Maar om mijn gevoel bij Angel Rat te begrijpen, moet de voorgeschiedenis duidelijk zijn. Want alweer zette Voivod me op het verkeerde been. Angel Rat bezorgde me bijna gelijke kopzorgen als de voorganger. Meest voorkomende gedachte: dit kan toch niet dezelfde band zijn. Geen tempowisselingen (of weinig in ieder geval), opmerkelijk rechtvooruit, poppy zanglijnen en dito refreintjes, laag metalgehalte. Schrikken. Het gitaargeluid was nog steeds uit duizenden herkenbaar, maar de rest was vrijwel onherkenbaar. Een minder heldere productie ook, beetje een waas over het geheel en dat paste wonderwel bij de verschuiving van cerebrale avantmetal naar psychedelische waverock. Een immense ommekeer en van mij werd verwacht dat ik dat gewoon zou accepteren. En dan komt die voorgeschiedenis om de hoek kijken: van Voivod mag je nooit de meest voor de hand liggende optie verwachten. Dat was vroeger zo, dat was nu dus ook zo. Verwacht het onverwachte, om maar eens een cliché uit de kast te trekken. Cliché of niet, het was erg van toepassing op Voivod, en daardoor kwam de acceptatie snel en kon snel de muziek zelf weer de boventoon voeren. En toen bleken het – heel simpel – erg fijne liedjes te zijn, opvallend catchy maar met het typische Voivodgeluid als watermerk dwars door de plaat heen. Puntig, toegankelijk en compact waren adjectieven voorheen niet bepaald toepasbaar binnen het Voivod idioom, maar op wonderlijke wijze was daar nu verandering in gekomen. En het misstond bepaald niet. Met een sterk door psychrock en new wave beïnvloed geluid – voorheen ook al duidelijke invloeden maar nu helemaal aan de oppervlakte – durfden de mannen ongegeneerd ongecompliceerd uit de hoek te komen; geen techniek als stijlmiddel maar de liedjes en alleen maar de liedjes, zonder opsmuk, zonder voorbehoud. Heel kwetsbaar eigenlijk, maar zo sterk als een huis.
Ook leuk: de drumpartijen waren plots wel mee te drummen. Michel “Away” Langevin was niet zozeer een technisch niet volgen drummer als wel een originele drummer die zich weinig aantrok van conventies. Toch een drummer die me door de jaren heen behoorlijk heeft beïnvloed, want technisch was ik ook niet super dus probeerde ik me meer op creatieve wijze te onderscheiden. Soms best gelukt trouwens.
Angel Rat is dus een toegankelijk album – en niet alleen voor Voivod begrippen. Dat het niet tot de definitieve doorbraak heeft geleid is even verbazingwekkend als jammer. Rond Nothingface hing een grotere buzz – wellicht mede dankzij de geniale ‘Astronomy Domine’ cover – maar Angel Rat had alles in zich om de voorzet definitief in te koppen. Hetgeen nooit gebeurd is. Eeuwig jammer, want ook met opvolger The Outer Limits lukte het niet. Alweer een prachtplaat, qua geluid precies tussen Nothingface en Angel Rat in. Genreoverstijgende band ook, want niet alleen Jason Newsted van Metallica was een grote fan – en zou later nog bandlid worden –, ook een lid van indiewereldlieveling Deerhoof noemt Voivod de grootste invloed op zijn muziek. Na The Outer Limits ging zanger Snake weg, probeerden ze weer terug te komen bij echte echte metal met een dito zanger, maar daar ben ik afgehaakt. En de laatste paar albums tussen 2003 en nu – Snake weer terug, Jason Newsted erbij – zijn van het type “leuk voor de fans” in de beste zin des woords. In 2005 overleed gitarist Piggy aan darmkanker, maar de band ging (en gaat) door gebruikmakend van eerder opgenomen riffs. Hun goed recht, want Piggy was wellicht wel de meest originele en creatieve gitarist van de laatste 25 jaar.
Maar het kwartet Dimension: Hatröss, Nothingface, Angel Rat en The Outer Limits kan natuurlijk nooit meer worden benaderd. En dat zeg ik niet uit nostalgie; voor mij zijn die vier platen essentieel en onlosmakelijk met mijn smaakontwikkeling verbonden, en alle vier vind ik ze nog steeds geweldig. Constant uitdagend, vol durf, originaliteit, en gewoon verschrikkelijk mooi. Uiteindelijk is dat – ondanks al die leuke discussies over wel of niet klaar zijn voor een band, stijl of plaat – waar het om draait.
(Bas Ickenroth)